Çevik “Zonguldak karstik yapıya sahip”

Zonguldak’ın Ereğli ilçesinde uzun yıllar inşaat mühendisliği yapan Mustafa Çevik; “Deprem yönetmeliğimiz çok yeterli seviyede. Değerli olan binaların yönetmeliğe uygun yapılmasıdır” dedi. Zonguldak’ın yapısına da dikkat çeken Çevik, kentin jeolojik olarak karstik bir yapıya sahip olduğunu tabir etti.

Kdz. Ereğli’de İnşaat Mühendisliği yapan Mustafa Çevik, Kahramanmaraş ve Hatay merkezli zelzelelerin akabinde açıklamalarda bulundu. Merkez üssü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesi olan 7.7, Elbistan ilçesi olan 7.6 ve Hatay’ın Defne ilçesi olan 6.4 büyüklüklerindeki sarsıntılarla topumda sarsıntı şuurunun olmadığının net bir formda görüldüğünü söz eden Çevik; “Bizim artık teknik işçiden üretim ustasına kadar şuurlanmamız ve yönetmelik neyse onu uygulamamız gerekir” dedi.

Toplumda sarsıntı şuurunun yerleşmesi gerektiğini vurgulayan Çevik, şunları kaydetti:

“Yapı stoklarımızı, mevcut sarsıntılara nazaran gözden geçirmemiz gerekiyor. Bunun için de uzman ve teknik çalışanın takviyesine muhtaçlık var. Bunun için her vilayet ve ilçelerde bu grupların kurulması, buna da kamu kurumlarının öncülük etmesi ve desteklemesi gerekiyor. Şahsi olarak da yapabileceklerimiz var. Öncelikle insanların kendi oturdukları binalarla ilgili kuşkuları varsa, teknik bir takviye alarak bu hususlarda teknik açıdan binalarının uygun olup olmadığını teknik işçi tarafından gözden geçirilmesi gerekiyor. Zonguldak olarak biz Kuzey Anadolu fay sınırının kenarında bir iliz. Orada olacak tüm sarsıntıdan alışılmış ki etkileneceğiz lakin direkt fay sınırının üzerinde değiliz. O yüzden 7.2 yaşamayacağız tahminen lakin 7.2’nin yansımalarını Zonguldak genelinde yaşayacağız. Tahminen Düzce’de olacak 7.2’lik bir sarsıntı 11 şiddetinde olup, bize 8 yansıyacak ancak bizim buna da hazırlıklı olmamız gerekiyor. Zonguldak’ın altındaki maden işletmeleri yüzyıllardır işleyen ocaklar lakin üzerindeki büyük kitleyi düşünürsek ve kullanılan madenlerin daha sonra betonlandığını ve önlerinin kapatıldığını biliyoruz. Oradan çok büyük bir meşakkat çıkacağını düşünmüyorum lakin benim asıl dikkat çekmek istediğim Zonguldak’ın karstik yapısı. Zonguldak, jeolojik olarak karstik bir yapıya sahip. Doğal boşlukları olan bir yer. O tabanlarda sarsıntıya bile gerek yok; esasen görüyorsunuz oturmalar, çöküntüler oluşabiliyor. Binanız çok sağlam olabilir lakin yeriniz o düzeyde taban değilse, binanız bu sefer ya sıvılaşmadan ya da farklı oturmadan ötürü ziyan görecektir. Bu yalnızca Zonguldak için değil, tüm Türkiye’de hatta dünyada yere nazaran bina inşa edilmesi gerekiyor. Şayet yeriniz sağlam değil ise yahut zemininizde güzelleştirme yapılmadıysa yahut tabana nazaran bir temel yapısı çözülmemişse natürel ki ziyan görecektir. Bilhassa dere kenarları, ovalar ve tarım alanları üzere yerler alüvyon yerlerdir. Alüvyon yerlerde de yer sıvılaşmasına dikkat etmek lazım. Dalgalanmaya bağlı şiddet daha fazla olduğu için, daha fazla yüke ve ivmeye maruz kalıyor. Artık lokasyon olarak tek tek buralarda zelzele olacak demek biraz uzun olur lakin dere kenarları riskli tabanlar. Ereğli için Kavaklık bölgesindeki binaların tabanları incelenmeli. Bilhassa 1999’dan evvel yapılan yapılar denetim edilmeli.”

“Kolon, kirişlerde tahribat var mı diye bakılmalı”

Eski binaların sarsıntı yönetmeliğine nazaran yapılmış olsa bile sonradan kullanım gayeli binalara verilen ziyanlar olabileceğini tabir eden Çevik, “Her şeyi uygun olabilir ancak sonradan kullanım niyetli binaya verilen hasarlar var. Kolon kesmek üzere yahut tesisat yaparken kiriş ve kolonda tahribat oluşturmak üzere. Bunun için de şuurlu toplum olarak bizlerin her şeyi devletten beklemeyip, kendimizin de bu türlü binamızda sonrada yapılan gördüğümüz şeyler varsa bunu da teknik bir işçiyle araştırıp, binaya ne kadar ziyanı var, binaya ne ölçüde ziyan veriyor bunları da araştırmak lazım. Son zelzele yönetmeliğimiz çok yeterli seviyede bir yönetmelik diyebiliriz. Değerli olan yönetmeliğin değil, uygulamanın da yönetmeliğe uygun olmasıdır. 1975 yılında yapılan yapıların bile hiç ziyan görmediğini gördük ancak 1999-2008 yönetmeliğine nazaran daha yeni yapılıp da çöken binaları gördük. Bu bize gösteriyor ki bizim artık teknik işçiden imal ustasına kadar şuurlanmamız ve neyse onu uygulamamız gerekir. Bilhassa betonun döküldükten sonra sulanması çok kıymetli lakin maalesef biz inşaatlarda şunlara şahit olduk. Betonu daha güzel yerleştirmek için betona su kattıklarını ki bu çok tehlikeli. Betona yüzde 10 su katıldığında, o betonun dayanma gücü yüzde 30 azalıyor; yüzde 20 su kattığınızda ise yüzde 50 azalıyor” dedi.

“Çekiçleme tesirini denetim etmek gerekiyor”

Bitişik nizam binalarda teknik açıdan gerekli dilatasyon boşluklarının bırakılmaması durumunda çekiçleme yaşanabileceğini belirten Çevik, “Eğer bırakılmadıysa ve binaların birbirine olan süneklik seviyeleri farklıysa, bir binada yumuşak kat var başkasında yoksa binaların dönemleri farklı olduğunda birbirlerine çekiçleme tesiri yapabiliyorlar. Bunun da kesinlikle teknik bir işçi tarafından bakılarak çekiçleme tesirinin olup olmadığı, ortadaki dilatasyonun kâfi olup olmadığı denetim edilmeli. İki binanın kat düzeyi birbirinden farklıysa, ikisinin salımı farklı olacağı için ve oburunun kat düzeyi öbür binanın kolonunu ortadan çekiçleyeceği için göçme sebebi olabiliyor. Beton numuneleri, uzman işçi tarafından binaya en az ziyan verecek formda alınır. Uzman teknik işçi, bunun hangi bölgelerden alınacağını bilir. Teknik ve uzman bir takım tarafından yapıldığı vakit, asgarî tahribatla bu iş yapılacaktır. Ehil eller tarafından yapılmazsa ziyanı var. Bu mevzuda yetkili, sertifikalı firmalar var. Bakanlıkça onaylı yapı kontrol laboratuvarları var. Onlar tarafından yapılmalı. Bir binanın sarsıntıya sağlam olup olmadığı sürecine betonla başlanır, beton çürükse zati öbür şeylere bakmaya gerek yok. Sismik izolatörler, ağır olarak kullanılacak okul, hastane üzere kamu binalarına kesinlikle bina yapılmadan evvel konulması gerekir. Şayet mevcut binalarda teknik olarak mümkün ve müsaitse onlara da konulabiliyor. Bu teknoloji var ancak her binaya olmuyor. Evvelce o binanın tahlil edilip, teknik açıdan bakılıp ondan sonra uygunsa konulabilir. Yararlarını gördük. Sismik olarak gelen dalgaları izole ettiği için, darbeyi emdiği için üst yapıya o yükü vermiyor. Vermediği için, bina olağanda 7.5 şiddetindeki zelzeleye maruz kalacağına 5 şiddetindeki zelzele üzere hissediyor. Yapısal olarak bir ziyana uğramıyor. Maliyetlerini bilmiyorum lakin hiçbir canın parayla pahası yoktur. Bu sistemin, bir binanın maliyetinin yüzde 15’ni geçeceğini sanmıyorum. Sismik izolatör hizmeti verecek devlet takviyeli şirketler kurulup, bu hizmet yaygınlaştırılırsa çok daha uyguna mal edilebilir. Can ve mal kaybına yönelik epey yararlı olan bu sistemin, ekonomik manada da bize dönüşü olur” sözlerine yer verdi.