Doç. Dr. Yalçın: “Bazı çocuklarda sarsıntı sonrası duygusal tesirler kalıcı olur”
Konya Ticaret Odası (KTO) Karatay Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Yüksekokulu Çocuk Gelişimi Kısım Lideri Doç. Dr. Hatice Yalçın, çocuklar en çok ‘deprem sonrası belirsizliklerden’ korkacağını belirterek, “Bazı çocuklarda zelzele sonrası duygusal tesirler kalıcı olur ve yetişkinlik hayatına kadar panik atak belirtileriyle sürebilir, çocuğu gözlemlemek önemlidir” dedi.
Konya Ticaret Odası (KTO) Karatay Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Yüksekokulu Çocuk Gelişimi Kısım Lideri Doç. Dr. Hatice Yalçın, ülkemizde geniş bir alanı etkileyen sarsıntının çocuklardaki tesirleri ve çocuklara zelzelenin nasıl anlatılması gerektiği konusunda bilgilendirmelerde bulundu. Doç. Dr. Hatice Yalçın, “Depremi yaşayan ya da en sevdiği insanların zelzele bölgesinde sıkıntı durumda olduğunu öğrenen bir çocukta itimat duygusu ziyan görür ve çabucak fark edilemeyen lakin sonuçları ağır olan travma sonrası gerilim bozukluğu belirtileri oluşabilir. Çocuklar en çok ‘deprem sonrası belirsizliklerden’ korkar. Birtakım çocuklarda sarsıntı sonrası duygusal tesirler kalıcı olur ve yetişkinlik hayatına kadar panik atak belirtileriyle sürebilir, çocuğu gözlemlemek önemlidir” dedi.
“Küçük yaştaki çocuklar sarsıntısı kavrayamazlar”
Özellikle küçük yaştaki çocukların şimdi zelzelesi kavrayamadıkları için etraflarındaki yetişkinlerin yansılarını izleyip taklit edeceklerini hatırlatan Hatice Yalçın, “Çocuklar, etrafta çok gerginlik ve ağır telaşlı reaksiyonlar görürse ya da sarsıntı nedeniyle anne-baba karamsar bir hale bürünürse, zelzeleden daha fazla etkilenir. Çocuklar anne babalarının vücut lisanını çok güzel okur; şayet onlar sakin ve tahlil odaklı davranıyorlarsa çocuk sarsıntı endişeleriyle daha kolay baş edebilir” sözlerini kullandı.
Doç. Dr. Yalçın, çocuklar için itimat hissinin en temel duygusal gereksinim olduğunu vurgulayarak, “Çocuklara zelzele ile ilgili yanlış bilgiler verildiğinde çocuklarda suçluluk, içe kapanma ve inanç hissinde zedelenme olacaktır. Çocuğun göz hizasına inerek, elleri tutularak yahut sırtı sıvazlanarak ‘senin yanındayız, birlikteyiz, yanımızda güvendesin, seni seviyoruz, zelzelesi yaşayan yakınlarımız için elimizden geleni yapacağız’ üzere cümleler söylenmelidir. Ayrıyeten ‘haklısın, hepimiz çok korktuk ancak biz inançtayız ve sarsıntı bölgesindeki tanıdıklarımız da inançta olacaklar, tüm tedbirler alınıyor’ demek, çocukta inanç hissini pekiştirecektir” halinde konuştu.
“Afetten sonra küçük çocuklar daima soru sorar”
Deprem sonrasında çocuğun, en çok birlikte oynadığı şahısların vücut lisanının ve samimi sevincinin de farkına vardığını, çocuk kaç yaşında olursa olsun sarsıntıdan sonra farkındalığının ve dikkatinin arttığını hatırlatan Hatice Yalçın, çocuğun istemesi halinde fotoğraf çizmesinin ve zelzeleyle ilgili hislerini yazmasının istenebileceğini önerdi. Sarsıntıdan sonraki birinci birkaç hafta çocukların gelecekle ilgili ağır korkular yaşayacağının altını çizen Yalçın, “Deprem sonrasında yakın toplumsal etrafının ilgisi çocuğu rahatlatır. Lakin kimi dert belirtileri daima devam edebileceğinden, belli aralıklarla çocuğun desteklenmeye devam edilmesi epeyce kıymetlidir. Hislerini anlatmasını sağlamak çocuk için rahatlatıcı olacaktır. Zelzele üzere bir afetten sonra küçük çocuklar daima soru sorar. Aslında bu yaşadıkları kayıplara mana verme uğraşıdır. Her sorusuna karşılık verilmeli, karşılık bilinmiyorsa öğrenip ona anlatılacağı söylenmelidir, geçiştirilmemelidir” dedi.
“Emrivaki cümleler söylenmemelidir”
Yalçın, çocuğa itimat veren bir tutum sergilemenin çocuğun yaşayabileceği olumsuz hisleri ortadan kaldıracağını belirterek, “Deprem nedeniyle esasen ağır korku yaşayan çocuğa ‘İnsanlar makus olduğu için sarsıntıyla cezalandırılıyor’ yahut ‘Dünyanın sonu geldi’ üzere dertleri artıran cümleler söylenmemelidir. Bu durumda çocuk kendisinin de berbat bir davranış yaptığında cezalandırılacağına dair ağır inanç yaşar. Birebir halde ‘Bak işte, burada da zelzele olabilir, biz ölebiliriz, söylediklerimi yap, bizi üzme’ diye konuşulmamalıdır. Çocuğu gereksiz yere kaygılandıran bu hal, çocuğun kaygılarını artırır ve yetişkinlik periyoduna kadar devam eden takıntılara yol açar. Çocuğun özyeterliliğini azaltacağından ötürü, ‘Şunu hissedeceksin, şunu yap’ formunda ne yapacağını söyleyen emrivaki cümleler söylenmemelidir” sözlerini kullandı.
“Oyun için vakit oluşturulmalıdır”
Yalçın zelzele ile ilgili uzmanların yapabileceği dayanak konusuna da dikkat çekerek, “Depremde onlarca insan evsiz kalır ya da vefat eder. Lakin binlerce kişi ve en çok çocuklar da onlar kadar etkilenir. Her bireye bir uzman yardımının götürülebilmesi zordur fakat travmatik gerilimle ilgili bilgi veren, tedavi rasyonelini anlatan, kendi kendini değerlendirmesi için de minik ölçekler içeren teklifler sunan dokümanlar hazırlanabilir. Başka çocuklarla oyun oynayabileceği oyun alanlarına götürülmeli, oyun için vakit oluşturulmalıdır. Zelzele öncesindeki evvelden var olan ömür sistemi nasıl ise uyku saati ve rutinleri, yemek alışkanlıkları üzere sarsıntı sonrasında emsal bir tertip oluşturulmalıdır. Böylelikle çocuğun baş etmesi ve ahengi kolaylaşır” diye konuştu.
