KTÜ Jeofizik Mühendisliği’nden Kahramanmaraş zelzelesi açıklaması

Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Jeofizik Mühendisliği Kısmı öğretim üyeleri tarafından Kahramanmaraş merkezli yaşanan sarsıntı ile ilgili değerlendirmelerin yer aldığı açıklama yayınlandı. Uzman sismologlar tarafından yapılan açıklamada, iki büyük ve şiddetli sarsıntının Anadolu, Arap ve Afrika Levhaları kesişmesinden meydana geldiğinin anlaşıldığı belirtildi.

Merkez üssü Kahramanmaraş olan 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki iki zelzele, 10 vilayette ağır yıkıma yol açtı. Kahramanmaraş, Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adana, Adıyaman, Osmaniye, Hatay, Kilis, Malatya ve Elazığ vilayetlerinde büyük yıkımlara ve can kayıplarına neden olan sarsıntı ile ilgili Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Kısmı tahsil vazifelileri tarafından açıklama yapıldı. Prof. Dr. Nilgün Sayıl, Prof. Dr. Hakan Karslı, Dr. Öğretim Üyesi Kaan Hakan Çoban ve Dr. Öğretim Üyesi Özgenç Akın tarafından yapılan açıklamada, Kahramanmaraş’ta merkezli meydana gelen sarsıntının Türkiye’de son 100 yılda, büyüklükleri ve şiddetleri bakımından 27.12.1939 Erzincan zelzelesinden sonra yaşanan en büyük sarsıntılar olduğu belirtilerek, “Birbirinden bağımsız fay modülleri üzerinde gerçekleşen bu iki zelzeleden birincisi olan Sofalaca-Gaziantep sarsıntısından açığa çıkan güç öbür bir faya transfer olarak (yani onu tetikleyerek) bu fayı hareketlendirmiş ve çabucak hemen tıpkı büyüklükte yeni zelzele meydana gelmiştir. Bu fizikî olarak mümkün olmakla birlikte, dünya üzerinde çok ender olacak biçimde bu kadar kısa mühlet içinde, tıpkı kırık bölgesinde, birbirine yakın arada (yaklaşık 150 km) büyüklüğü 7.5’in üzerinde iki zelzelenin meydana gelmesi yerbilimleri açısından da epeyce değerlidir ve ne yazık ki yaşanan afetin boyutlarını da artırmıştır. Ana sarsıntılardan sonra büyüklüğü 6.0’nın üzerinde (Mw 6.0 ve 6.6) 2 artçı sarsıntı ve 6.0’dan küçük yüzlerce artçı zelzele meydana gelmiş olup, hala devam etmektedir. Bu hareketlilikler en az 3 ay kadar mühletle çok aktif olmakla birlikte birkaç yıl devam edecektir” tabirlerine yer verildi.

“Meydana gelen birinci zelzele sonucunda pik ivme (PGA) kıymetlerinin, Türkiye Zelzele Tehlike Haritası’nda verilen bedellerden çok daha yüksek olduğu gözlenmiştir”

Her iki sarsıntının oluştuğu bölgenin genel olarak Doğu Anadolu Fay Zonu ve nispeten Meyyit Deniz Fay Zonu’nun tesiri altında olduğunun vurgulandığı açıklamada, “MTA tarafından 2011 yılında hazırlanan Türkiye Canlı Fay Haritasında da görüleceği üzere Doğu Anadolu Fay Zonu Kahramanmaraş ilinin güneydoğusundan geçmektedir. Ayrıyeten Güneydoğu Anadolu Fay Zonu ve güneyde Ecemiş ve Karataş-Yumurtalık Fayları bölgedeki kıymetli tektonik yapılardır. Vilayet sonlarını D-B istikametli ikiye bölen Çardak Fayı, Pazarcık, Türkoğlu, Gölbaşı, Çelikhan-Sürgü Fayları bölgedeki etkin faylar olup, genelde ana tektonik yapılar KD-GB gidişlidir. Meydana gelen birinci sarsıntı sonucunda pik ivme (PGA) bedellerinin, Türkiye Sarsıntı Tehlike Haritasında verilen bedellerden çok daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Bu yüksek PGA kıymetlerinin yaşanan hasarın boyutlarının yüksek olmasına neden olduğu da açıktır. Meydana gelen Mw 7.5 büyüklüğündeki Ekinözü-Kahramanmaraş sarsıntısının Trabzon vilayetinde bulunan 1601 kodlu kuvvetli yer hareketi istasyondaki yatay (NS) bileşenindeki PGA pahası 6.815 cm/sn2 (0.0068 g) olarak ölçülmüş oldu” bilgisi verildi.

“Bu iki büyük ve şiddetli sarsıntının üç başka tektonik levhanın Anadolu, Arap ve Afrika Levhaları kesişmesinden meydana geldiği anlaşılmaktadır”

Bu iki büyük ve şiddetli zelzelenin üç başka tektonik levhanın Anadolu, Arap ve Afrika Levhaları kesişmesinden meydana geldiğinin anlaşıldığının belirtildiği açıklamada, “Bu üç levhanın da tesiri ile sistem daha karmaşık hala gelmiş ve daha büyük zelzelelerin meydana gelmesine neden olmuştur. Ayrıyeten, sarsıntıların sığ derinliklerde olmuş olması yıkıcı gücü daha da artırmıştır. Bunun sonucunda, Doğu Anadolu Fay sistemi içerisinde gerçekleşen bu sarsıntılar, sağlam olmayan tabanlarda yapılmış binaların inşasındaki ihmaller, sarsıntı odaklarından yaklaşık 500 kilometrelik bir dairesel alan içinde kalan ve 10 vilayetimizi kapsayan geniş bir coğrafyada çok fazla can kaybına ve büyük yıkımlara yol açmıştır” sözlerine yer verildi.

Açıklamada ayrıyeten, 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen zelzelelerin Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Kısmı Sismoloji Laboratuvarı’nda konseyi olan ve Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü ile ortak olarak işletilen KTUT istasyondaki 3 bileşen kayıtları da paylaşıldı.