Uzmanlar: “Binalar sarsıntıda hasar görse bile yıkılmamalı”

Zelzele felaketinde şimdi yaşını bile doldurmamış binaların dahi yerle bir olması üzerine konutlarda sarsıntı öncesi hazırlığın nasıl olacağı tartışılmaya başlandı. Uzmanlar, sarsıntı yönetmeliğine nazaran yapılan binaların hasar alsa bile ayakta kalması gerektiğine dikkat çekti.

Mevcut yapıların zelzeleye karşı dayanıklılığı, binaları ayakta tutan taşıyıcı kolonların tadilat ismi altında kesildiğinden şüphelenildiği durumlarda nasıl bir yol izlenmesi gerektiği, mesken alırken nelere dikkat edilmesi gerektiği üzere hayati kıymet taşıyan bahislerde Yaşar Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Özgür Eğilmez ile Mühendislik Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Cüneyt Tüzün ve Dr. Öğretim Üyesi Şahin Çağlar Tuna açıklamalarda bulundu. Binalarda tadilat ismi altında kolon kesilmesiyle ilgili bilgi veren tasarım gözetmeni Dr. Öğretim Üyesi Cüneyt Tüzün, “Öncelikle binayı kullanan şahısların yapıların mevcut durumunu değiştirmelerinin sakıncalı olduğu şuuru sağlanmalıdır. Binanın mevcut durumumdaki kolon, kiriş, perde ve duvarların kaldırılması durumunda birinci yapılması gereken ilgili belediyeye şikayet ederek, ilgililerin tespit yapmasını sağlamaktır. Kolon, kiriş ya da perdesi kaldırıldığı tespit edilen binalarda güçlendirme yapılmadan oturulmaması gereklidir” dedi.

“Hasar görse bile yıkılmamalı”

Türk Bina Sarsıntı Yönetmeliği’nde ülkenin her bölgesi için en büyük zelzele öngörüsünün belirtildiğinin altını çizen Prof. Dr. Özgür Eğilmez, “Öngörü diyorum zira hangi büyüklükte bir sarsıntı olacağını net olarak bilmek mümkün değil. Mevcut binalara gelecek olursak yapı hangi yönetmeliğe nazaran tasarlandıysa (1975, 1998, 2007, 2018), o yönetmelikte öngörülen en büyük sarsıntıda ayakta kalmak üzere tasarlanmış demektir. Şimdiki sarsıntı yönetmeliğine nazaran tasarlanan binaların yönetmelikte öngörülen beklenen en büyük sarsıntıda büyük hasar görmesine karşın ayakta kalması hedefleniyor. Yönetmeliklerde öngörülen sarsıntı büyüklükleri her yeni yönetmelikle birlikte artmıştır. Dolayısı ile eski şartnamelere nazaran tasarlanmış bir binanın, 2018 şartnamesine nazaran tasarlanmış bir binaya göre mümkün büyük bir sarsıntıda daha fazla hasar göreceği muhakkaktır. Yapı stoku mevcut zelzele yönetmeliğine nazaran denetim edilmeli. Uzman mühendislik ofislerinden bu türlü bir hizmet almak mümkün. Yapılan tetkik sonucunda binanın durumu, güçlendirme gerektirip gerektirmediği yahut yıkılmasının mı gerekli olduğu anlaşılacaktır” diye konuştu.

Eski binalar çürük mü

Her eski binaya çürük ve dayanıksız denilemeyeceğini belirten Prof. Dr. Eğilmez, “Ancak 1998 zelzele yönetmeliğine nazaran tasarlanmamış yapıların daha riskli olduklarını söyleyebiliriz. Türkiye Bina Sarsıntı Yönetmeliği 1998’den sonra 2007 ve 2018 yılında revize edilmiştir. Her revizyonda yapının tasarlandığı zelzele yükü artırılmıştır. Dolayısı ile yapınızın olası büyük bir sarsıntıda yıkılma riski yahut göreceği hasarın boyutları, dizaynında kullanılan zelzele yönetmeliğinde geriye gitgide artıyor demektir. Burada bahsedilmesi gereken bir öteki etken de inşaatın projeye uygun biçimde yapılıp yapılmadığıdır. Türkiye’de yıkılan ve ağır hasar gören binaların birden fazla mühendislik hizmeti görmemiş, ehil olmayan bireyler tarafından denetimsiz olarak inşa edilen binalardır” dedi.

“Zemin hesaplamalarını uzman mühendisler yapmalı”

Yerel idarelerin üzerine düşen en temel misyonun gerek tasarım, gerekse uygulama kademesinde denetim düzeneğinin oluşturulması olduğunu belirten tasarım gözetmeni Dr. Öğretim Üyesi Şahin Çağlar Tuna, “İmar ve iskan müsaadeleri etabında lokal idarelerin gerekli denetimleri sıkı bir biçimde yapması gerekiyor. Taban yapısı, binanın sarsıntı davranışında büyük kıymet taşımaktadır. Taban davranışını, betonun taşıma kapasitesini hesap eder üzere net bir halde tanım etmek mümkün değildir. Dizaynda kullanılan hesaplar birçok varsayım içerir. Dolayısı ile yer ile ilgili hesaplamaların, üst yapının dizaynında da olması gerektiği üzere, kesinlikle yer konusunda ehil mühendisler tarafından yapılması gerekmektedir. Vatandaşlara verebileceğimiz en düzgün tavsiye konut satın alma evresinde tasarımı yapan ve imalatı yapan bireylerin mesleksel yeterliliklerini sorgulanması olacaktır” diye konuştu.