Zelzele kaynaklı travmalar hakkında uzman uyarısı

Kahramanmaraş merkezli olarak meydana gelen ve 10 vilayette yıkıcı tesiri olan sarsıntılardan etkilenen bireylerin duygusal yaklaşımları hakkında konuşan ESOGÜ Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Kolu Dr. Öğretim Üyesi İmran Gökçen Yılmaz Karaman ikazlarda bulundu.

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Kolu Dr. Öğretim Üyesi İmran Gökçen Yılmaz Karaman afetlerde yaşanan travmaları anlattı. ESOGÜ Kurumsal Bağlantı Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından hazırlanan ESOGÜ Gündem programında konuşan Karaman, travmaya uzaktan maruz kalanlar, afeti yaşamış bireyler ve kayıp yaşayan bireylerin ne yapması gerektiği konusunda bilgilendirme yaparak enkazdan çıkarılan bireylerin imgelerinin paylaşılmaması ihtarında bulundu.

“Yaşananlar bizde pek çok karmaşık duyguya sebep olabilir”

Afeti ikinci dereceden yaşayanlar hakkında konuşan Dr. Öğretim Üyesi İmran Gökçen Yılmaz Karaman, çaresizlik, işe yaramazlık, ıstırap ve öfke hissettirdiğini belirterek “Tanık olduğumuz şeyler, hayatını yitirenler, kayıplar, kayıpların giderilmesindeki eksiklikler ve tertiplerdeki bozukluklar bizde pek çok karmaşık duyguya sebep olabilir. Uyku bozuklukları, iştahta değişiklik yaşayabiliriz; kendimizi telaşlı, korkmuş hissedebiliriz. Bu türlü vakitlerde en çok işe yarayan şeylerden biri bizi destekleyen seven beşerlerle dayanışma içinde olmak, ortak bir maksat için birlikte çalışmak, yardımlaşmaktır. Yardımlaşmak, tertiplere katılmak çaresizlik hissimizi bir nebze olsun azaltacaktır. Bizi sevenlerle konuşmak, kederimizi anlatmak ve hislerimizi paylaşmak da bu devirde yaşayacağımız yalnızlık hissini azaltacaktır. Vücut sıhhatimizi ihmal etmemeliyiz. Bu türlü gerilimli devirlerde sigara içme ölçüsünde, alkol kullanımında artış görülebilir, bunlara dikkat edilmelidir” diye konuştu.

“Afeti yaşayanlardaki olumsuz belirtiler yavaş yavaş azalacaktır”

Karaman afetten birincil olarak etkilenen şahısların durumlarına ait de bilgilendirmede bulunarak birinci devirde olağan dışı duruma olağan reaksiyonların verilebileceğini söyledi. Karaman, “Yüksek gerilim nedeniyle bireylerde her an tetikte olmak, şiddetli bir gerginlik, uykusuzluk görülebilir. Güya her an tekrar yaşadığı olay olacakmış üzere, yer sallanıyor üzere, birisi biraz süratli yürüse huzursuz olmak üzere belirtiler olabilir. Burada kıymetli olan şunu bilmek: Bu, şiddetli gerilime verilen bir reaksiyondur ve ruhsal hastalık olarak adlandırılmamalıdır. Birinci yapılacak şey inançlı bir yere ulaşmak, inançlı bir yerin sağlanması. Kalacak düzgün bir yer, yiyecek yemek, içecek su üzere temel gereksinimlerin öncelikle karşılanmış olması şahısları epeyce rahatlatır ve akut periyotta birinci bir hafta on gün üzere devirde bu belirtiler yavaş yavaş azalarak sönümlenir; bilhassa de inançlı bir yer ve toplumsal takviye sağlanabiliyorsa. Bu belirtiler uzun devirde devam ederse, bir ay sonrasında da hâlâ devam ediyorsa kişi uykusuzsa, yemek yiyemiyorsa, şiddetli bir gerginlik yaşıyorsa, tekrar olayı tekrar yaşıyor üzere hissediyorsa ruh sıhhati uzmanlarına başvurulmasını öneriyoruz” biçiminde konuştu.

“Hislerin mümkün olduğunca paylaşılması önemlidir”

Depremde yakınların kaybedilmesine ait de konuşan ESOGÜ Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Kolu Dr. Öğretim Üyesi İmran Gökçen Yılmaz Karaman şu sözleri kullandı:

“Özellikle yakınlarının vefatına, acılarına birinci elden şahit olmak bu yaşadığımız yas yansılarını ve yasın komplike olmasını, karmaşıklaştırmasını artırabiliyor. Duyduğumuz hüzün, öfke epey doğal ve bu yas reaksiyonlarının mümkün olduğunca paylaşılması, güvendiğimiz şahıslarla konuşulması değerlidir. Yas reaksiyonu bireyden bireye farklılık gösterebilir. Kimi beşerler kayıptan sonra hüzün hissini ağır olarak yaşarken, bazıları öfke hissini daha ağır yaşayabilir. Bu türlü bireyler öfkeli ve kızgın oldukları için yardım almakta da zorlanabilirler. Burada hisleri olağanlaştırmak için, ‘Çok kayıplar yaşadın ve bu seni öfkelendiriyor olabilir. Bu hüzne yol açabilecek şeyler yaşadın, bu mevzuda konuşmak ister misin?’ üzere cümlelerle yaklaşabiliriz. Bunun bireyden şahsa değişebileceğini unutmamalıyız ve desteklemek için orada olduğumuzu, şayet konuşmak isterse bizimle konuşabileceğini, bunları o şahıslara söylemek epeyce değerli. Kimi vakit beşerler o an konuşmak istemeyebilirler, o an olayın detaylarını açmak istemeyebilirler. Bu durumda mutlaka şahısları zorlamamalıyız. ‘Biz buradayız, istediğin vakit konuşabiliriz, seni dinleyebiliriz’ bildirisini vermek hayli kıymetli. Dikkat edeceğimiz şey, bu şahısların vücut sıhhatlerini ihmal etmemeleri, gereğince yemek yiyor mu, kendine dikkat ediyor mu, gözlemleyerek onlara yardımcı olabiliriz. Yas sürecinin uzunluğu hakkında net bir bilgimiz aslında yok ancak ne vakit müdahale etmek gerekiyor diye bakacak olursak; bilhassa kişinin vücut sıhhati bozuluyorsa, bu yaşadığı ıstırap ve öfke bütün gününü alıyorsa, yaklaşık 2 ay sonrasında da bunlar devam ediyorsa bir uzmana başvurmasını kesinlikle öneririz. Burada şunu kesinlikle hatırlamak lazım; Bu yaşanan çok büyük bir afet ve münasebetiyle travmatik yas dediğimiz bir kayıpla gelen yas ve büyük şiddete, tehlikeye can kaybına şahit olmakla gelen yas. Alışılmış ki komplike olacak ve daha uzun sürecektir, bunu da kesinlikle dikkate almamız gerekiyor.”

Sosyal medyadaki paylaşımlara dikkat edilmesi gerekiyor

Sosyal medya paylaşımlarına da dikkat çeken Karaman enkazdan çıkan bireylerin imajlarının paylaşılmaması gerektiğini belirtti. Bu paylaşımların hem ekran karşısındaki şahısları travmatize ettiğini hem de enkazdan kurutulan bireyleri uzun vadede olumsuz etkileyeceğini kelamlarına ekledi.