Büyük sarsıntılara dikkat çekti, ovalarda yapılaşmaya karşı uyardı

Prof. Dr. Alpaslan Demir, Kuzey Anadolu fay çizgisi üzerinde yer alan Tokat ve bölgesinde yaşanan büyük zelzelelere dikkat çekerek, “Yerleşim alanlarını ovaların dışına çıkarmamız gerekiyor” dedi.

Kahramanmaraş merkezli 11 vilayette 43 binin üzerinde can kaybı, binlerce insanın yaralanması ve binaları yıkılmasına neden olan sarsıntı binaların inşa edildiği yer güvenliğini gündeme getirdi. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi (TOGÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Kısım Lideri Prof. Dr. Alpaslan Demir, Kuzey Anadolu fay sınırı üzerinde bulunan Tokat’ta, 1942 Erbaa-Niksar zelzelesi ve bölgede tarihte yaşanan büyük zelzelelere dikkat çekti. Demir, Anadolu’nun fay çizgilerinin üzerinde bir coğrafya olduğuna değinerek, “Tarih boyunca Anadolu’da meydana gelen yüzlerce yıkıcı zelzele de göstermektedir ki Anadolu’da yaşayan halk sarsıntıyla yaşamasını bilmeli. 526 yılında Antakya’da meydana gelen sarsıntıda 250 bin kişi hayatını kaybetti. 1509 yılında Amasya, Tokat, Sivas, Çorum ve etrafında başlayan sarsıntı 45 gün boyunca aralıklı ve şiddetli bir biçimde devam etmiştir. Bu zelzelede en fazla İstanbul ziyan görmüştür. 5 binden fazla hayatını kaybeden vardır. Bu sayı o devir İstanbul nüfusunun yüzde 5’ine denk geliyor. Şayet bugünkü nüfusla kıyaslarsak 1 milyon kişinin ölmüş olması manasına gelir. Yaşadığımız Tokat kenti de bilhassa Niksar-Erbaa çizgisi sarsıntı jenerasyonunda yer almaktadır. Gerçekten günümüzde yaşanan Kahramanmaraş sarsıntısından evvel Cumhuriyet devrinin en büyük sarsıntısı olan 1939 Erzincan sarsıntısında de Niksar-Erbaa sınırı değerli kayıplar yaşadı” dedi.

“Soğuk hava meyyit sayısını artırdı”

27 Aralık 1939’da olan Erzincan zelzelesinde, zelzelenin ölümcül tesirini artıran faktörlerin başında mevsimin kış olması ve eksi 35’ler derecesinde hissedilen soğuk hava olduğuna dikkat çeken Demir, “Vatandaşların maruz kaldığı soğuk hava kaideleri yalnız o anda ölenler için değil, hastalanan, yaralanan ve sağ kalanlar için de farklı bir felaket olmuştur. Bölge yollarının kar ile kaplı olması ve yollarda zelzelenin tesiriyle kaymaların meydana gelmesi zelzele bölgesine yardım ulaştırılmasına mani teşkil etmekteydi. Ayrıyeten tren sınırlarının da bozulmuş olması Erzurum ve Sivas’tan kalkan yardım trenlerinin Erzincan’a ulaşmasını geciktirmekteydi. Gece saat 2’de olan ve merkez üssü Erzincan olan zelzelenin şiddeti 7,9 civarında ölçülmüştür. Bu zelzelede resmi sayılara nazaran; 32 bin 968 insan hayatını kaybetmiş, 116 bin 720 bina yıkılmıştır. Tokat, Samsun ve Ordu’dan da sarsıntının çok büyük olduğu ve ivedilikle insani yardımların yapılmasının zarurî olduğuna dair Ankara’ya çeşitli telgraflar çekilmiştir. 27 Aralık 1939 tarihli ana üssü Erzincan olan 7,9 şiddetindeki büyük zelzele Erbaa’da da kıymetli tahribat yapmıştır. Erbaa ile köylerinde bin 659 bina yıkılmış; kazada 881 meyyit ve köylerinde de 15 meyyit ve 27 yaralı tespit edilmiştir. Londra’dan gelen haberlere nazaran; Anadolu şiddetli bir zelzelenin meydana geldiği, birtakım sismografların iğnelerinin kırıldığı ve bu zelzelenin İsviçre ve İtalya’dan da hissedildiği hakkında bilgiler yer almaktaydı. Erbaa kazasında 1 Ocak 1940 zelzelesinde 6,2 şiddetinde olup 881 kişi hayatını kaybetmiştir. 20 Aralık 1942 tarihli sarsıntı 7 şiddetindeydi. 500’ün üzerinde mevt yaşanmıştır. 27 Kasım 1943 yıllarında yaşanan zelzelede de 300’e yakın insan hayatını kaybetmiştir. Bu sarsıntılar sonrası kent yeri sağlam öbür bir alana taşınmak zorunda kalmıştır” diye konuştu.

“Ovalar tarım içindir”

Demir, tarihi süreçte yaşanan sarsıntılardan dersler alınmasının gerektiğini belirterek, “Teknoloji gelişse de insanoğlunun tabiat ile baş etmesi mümkün değil. İskan dediğimiz kavram deneyim ile oluşmaktadır. Bu nedenle yerleşim alanlarını ovaların dışına çıkarmamız gerekiyor. Tarihi süreçte yaşanan sarsıntılardaki büyük kayıpların nedeni bu. Tokat sarsıntı jenerasyonunda yer alıyor ve bilhassa Niksar Erbaa sınırı değerli. Burada bilhassa ovalar üzerinde konseyi binaların taban etütlerinin yapılması gerekiyor. Binalar inşa edilirken devletin belirlediği kurallara uyulması gerekiyor. Bizim yaşadığımız bu coğrafyada büyük zelzelenin üzerinden yaklaşık 80 yıl geçti. Kuzey Anadolu fay çizgisi dediğimiz çizgi hala faal bir halde. Bu her an bir zelzeleye hazırlıklı olmamız gerektiği manasına geliyor. Yani sarsıntının ne vakit olacağını bilemeyiz. Fakat tarihi süreç bize gösteriyor ki biz fay çizgilerinin üzerinde bir coğrafyada yaşıyoruz. Hasebiyle her an sarsıntı olacakmış üzere de bu hayatı yaşamamız gerekiyor. Kurallara uyduğumuz surece bunda dert olmaz. Ancak dediğim üzere bilhassa ovalar tarım içindir. Tarihi süreç boyunca böyledir. Yani oralarda tarım yapılır ve yerleşmeler yamaçlara kurulur. Buna dikkat etmek gerekiyor. Fakat ovaların üzerinde kurulan binalarını da şayet yapılacaksa taban etütlerinin düzgün yapılması ve sarsıntı yönetmeliğine uyarak da binaların inşa edilmesi gerekiyor” sözlerini kullandı.