Doç. Dr. Özçelik: “Afet idaresinde dijital dönüşüm şart”

MSKÜ Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ceyhun Özçelik, sarsıntı, sel, taşkın ve orman yangını üzere afetlerde AFAD yahut kurulması düşünülen Afet Bakanlığında dijital dönüşüm ile kamu-özel kesim ve STK’ların tüm bilgilerini tek noktada toplanması ile hem dezenformasyonun önüne geçileceğini, hem de faal çaba yapılacağını açıkladı.

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi (MSKÜ) Coğrafik Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Merkezi Müdürü Doç. Dr. Ceyhun Özçelik, Kahramanmaraş merkezli sarsıntının afet olaylarında devlet, özel dal ve STK’ların iş birliğinin ne kadar değerli olduğunu ortaya koyduğunu belirtti. Özçelik, önümüzdeki süreçte AFAD yahut kurulması düşünülen Afet Bakanlığı bünyesinde ‘afet idaresinde dijital dönüşüm’ün çok kıymetli olduğunu belirtti.

“Dijital dönüşüm afet idaresinden başlamalıdır”

“6 Şubat sarsıntısı bizlere afet öncesi ve sırası çalışmaların, afet sonrası yapılacak ziyanı azaltma, enkaz kaldırma, rehabilitasyon ve olağanlaşma çalışmalarından çok daha kıymetli, tesirli ve ekonomik olabileceğini göstermiştir” diyen Doç. Dr. Ceyhun Özçelik, “Afet sonrasında gerçekleştirilecek iş gücü ve emek ağır bir müdahaleden çok, afet öncesinde akılcı ve bilgi irtibat teknolojilerini temel alan bir çerçeve altyapının oluşturulması halinde afet müdahale kapasitemizi çok büyük oranda artırabileceğimizi düşünüyorum. Bu türlü bir dijital altyapı; arama ve kurtarma faaliyetlerinin yürütülmesinden, can, mal ve trafik güvenliğinin sağlanması, iş ve makine gücü temini, sevkiyatı ve tertibi, beslenme, barınma ve tedavi hizmetlerinin sunulması, şahsî dayanak ve ruhsal hizmetlerin sağlanması, hasar tespiti, yardımların gereksinim sahiplerine ulaştırılmasına kadar çok sayıda hizmetin aksamadan, en az maddi ve manevi kayıpla afetleri atlatmamıza yer hazırlayacaktır. Öteki taraftan dezenformasyonu olabildiğince önleyerek, oluşması olası ikincil ziyan ve kayıpların da önüne geçecektir” dedi.

“’Türkiye Yüzyılı’ vizyonuna uygun bir dijital dönüşüm şart”

Doç. Dr. Özçelik, “Devletimizin ve milletimizin yaralarımızı sarmak için tüm gücüyle ve özverisiyle fedakar bir biçimde efor harcadığına şahit olmaktayız. Fakat, afet büyüklüğü prestijiyle yönetilmesi sıkıntı problemleri da beraberinde getirmiştir. Milyonlarca kişinin etkilendiği, yüz binlerce kişinin müdahil olduğu, binlerce iş ve hizmet sürecini içeren, on binlerce makine, teçhizat, materyal ve ekipman temin, sevkiyat ve dağıtımını gerektiren bu büyüklükteki bir afetin klasik yaklaşımlarla faal bir biçimde yönetilmesi mümkün değildir. Bu nedenle alansal bilgi teknolojilerini merkez alan bir yaklaşımla, devletimiz ‘Türkiye Yüzyılı’ vizyonuna uygun bir biçimde dijital dönüşümü gerçekleştirmek zorundadır” açıklamalarında bulundu.

“Bizi dünyada önder pozisyona taşıyacak altyapı, afet idaresinde dijital dönüşümün gerçekleşmesiyle mümkündür”

Kahramanmaraş zelzelesinin 11 ili içine alan çok geniş bir coğrafyada 100 binlerce bina, kilometrelerce kara yolu, havaalanı, köprü, menfez üzere tesis ve sanat yapı, demir yolları ve barajları etkilediğini belirten Özçelik, “Yüz binlerce insanı, iş ve süreci içeren bir yönetişimden bahsediyoruz. Bu büyüklükteki bir afetin getirdiği sorunların, yalın insan gücüne dayalı, birbirinden bağımsız müdahale ve idare süreçlerini içeren modüllü bilgi süreç sistemleriyle çözülmesi hayli zordur. Dezenformasyona yahut makûs niyetli teşebbüslere karşı savunmasız bir durum oluşturmaya müsait. Afet idaresinde dijital dönüşümün temel adımı; afet öncesi, sırası ve sonrasına ait iş, iş gücü, materyal, ekipman ve hizmetlere yönelik bağların, irtibat ve yönetişim süreçlerinin uygun bir biçimde tanımlandığı, farklı kurum ve kuruluşlarca gerek duyulan dinamik ve operasyonel bilgilerin türetilip sunulduğu, alansal bilgi sistemi tabanlı bir dijital altyapının oluşturulmasıdır. Temel prestijiyle, rastgele bir afet sırasında gereksinim duyulabilecek her türlü konumsal bilgiyi türetebilecek bilgilerin birden fazla farklı kurumların altyapılarında mevcuttur. Sorun ise bir afet sırasında gereken her türlü statik ve dinamik datayı, farklı bilgi tabanlarından, sensörlerden, taşınabilir sistemlerden, cep telefonlarından, uydulardan yahut hava müşahede araçlarından sistematik olarak toplayarak, operasyonel bilgilere dönüştürecek ve tüm paydaşlarla farklı ayrıcalık düzeylerinde paylaşılmasını sağlayacak bir dijital altyapının eksikliğidir. Bizi tüm dünyada önder pozisyona taşıyacak bu türlü bir altyapı, fakat afet idaresinde dijital dönüşümün gerçekleşmesiyle mümkündür” sözlerini kullandı.

“Tüm bilgiler tek noktada toplanmalı”

Doç. Dr. Özçelik, kamu kurum, özel bölüm ve STK’lardaki afet hazırlığına yönelik tüm bilgilerin tek noktada toplanması gerektiğini belirterek, “Kentsel alan, orman, tarım toprağı, sulak alan üzere arazi kullanımlarına ait bilgiler ilgili kamu kurumlarının data tabanlarında yer almaktadır. Emsal biçimde, parsel ve bina bilgilerimiz farklı kurumların tapu ve kadastro bilgi sistemlerinde, bu binalarda yaşayan bireylere ilişkin datalar ise mekansal adres kayıt sistemi ve adrese dayalı nüfus kayıt sistemlerinde bulunmaktadır. Kara yolu, demir yolu, fay sınırları, barajlar, taşkına hassas alanlar, hastaneler, sıhhat kurumları, akaryakıt istasyonları, toplanma alanları üzere statik bilgiler de çeşitli kurumların data tabanlarında mevcuttur. Öbür taraftan, uydu ve hava fotoğrafları, sismik aygıtlar, radarlar, yağış ve sıcaklık ölçerler, göl ve deniz düzey ölçeler üzere sensörler aracılığıyla anlık pozisyona bağlı dataların temini de farklı kurumlarca münferit olarak gerçekleştirilmektedir. Kurumsal operasyonel faaliyetlere ait dinamik datalar bilgisayarlar aracılığıyla; ses, manzara, metin, sürat, pozisyon vb. birçok ferdî dinamik bilgi ise cep telefonlarıyla yahut taşınabilir sistemler aracılığıyla iletilebilmektedir. İşte tüm bu statik ve dinamik dataların, dijital dönüşümün sağlayacağı altyapıyla farklı kurum, kuruluş ve halkımızın gereksinimlerine yönelik operasyonel bilgilere dönüştürülmesiyle faal bir afet yönetişimi gerçekleştirilmesi mümkün olabilecektir” tabirlerine yer verdi.