İkinci zelzele gücün daha geniş alana yayılmasına neden oldu

Doğu Anadolu Fay Sınırı üzerinde 10 ili etkileyen sarsıntının geniş bir alanda büyük bir tesir oluşturmasının nedenlerini anlatan Jeofizik Yüksek Mühendisi Serhat Durmuş, “İkinci sarsıntı gücün daha geniş alana yayılmasına neden oldu” dedi.

İstanbul Esenyurt Üniversitesi Öğr. Vazifelisi, Jeofizik Yüksek Mühendisi Serhat Durmuş, 7.7’lik sarsıntının çok büyük bir güç açığa çıkararak öbür faylara güç transferi yapıp Doğu Anadolu Fay Sınırı boyunca düzlemsel olarak bir seri zelzele hareketi başlattığını aktardı. Tıpkı gün içerisinde yaklaşık 9 saat sonra 7.6’lık ikinci zelzelenin güç dağılımını çok daha büyük bir alana yaydığını belirten Durmuş, birinci sarsıntıda 180 kilometrelik bir kırılma olmasına karşın ikinci sarsıntıyla birlikte 10 vilayette yaklaşık 300 km’lik bir güç tesir alanı oluştuğunu kaydetti.

“Binalar kumdan kaleler üzere yıkılmış”

Bölgedeki bina yapılarını pahalandıran Serhat Durmuş, “Evlerin durumuna baktığımızda hazır beton kullanılmayan, yapı kontrolü almamış ve genelde eski tip binaların olduğunu görüyoruz. Bu eski tip binalar 1999 öncesinde yapılmış olan binalardır. Yıkıntıları denetim ettiğimizde ise beton sınıfının da çok düşük olduğunu hatta binaların kumdan kaleler formunda yıkıldığını görüyoruz. Binalar yan yatmadı, insanların kurtarılabileceği halde yıkılmadılar. Üstten aşağıya tuzla buz oldular” dedi.

“Binaların birden fazla ağır hasar aldı kısa müddet sonra hepsi yıkılacak”

Depremin bu kadar yıkıcı olmasının en kıymetli sebeplerinden birinin bölgenin yer yapısının bina üretimine uygun olamaması olarak yorumlayan Durmuş, “Bölgedeki fay sistemi bilinen bir gerçekti. 1999 öncesi yapılan binalar yerlere nazaran yapılmadı. Bölgede detaylı bir jeofizik çalışma yapılsa binaların bulunduğu yerlere tahminen de hiç bina yapılmaması gerektiği ortaya çıkacak. Binalar rastgele yapıldığı için yıkıldı ve ağır hasar gördüler. Bu binaların birden fazla şu an yıkılmamış olsa da ağır hasar aldıkları için sarsıntının ilerleyen periyotlarında, bundan iki-üç ay sonra zati yıkılacaklar. Bu binalar güçlendirilmeyle bile kurtarılamaz” diye konuştu.

Marmara sarsıntısına tesiri nedir?

Kahramanmaraş merkezli zelzelenin beklenen Marmara sarsıntısına tesirini kıymetlendiren Durmuş, “İstanbul sarsıntısının tesirini azaltmaz ve tesir etmez. Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu fay sınırları iki başka segment. 500 kilometrelik Doğu Anadolu Hattı’ndaki gücün büyük bir kısmı zati açığa çıktı. İstanbul zelzelesini harekete geçirmesi için Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın harekete geçirmesi lazım. Bu sınır Erzincan’dan başlayıp, Marmara Denizi’ne kadar bin 100 kilomletrelik bir sınır ve tek kesim halinde kırılmaz. Doğu Anadolu Fay Hattı’nda zelzele oldu diye tıpkı anda İstanbul’da bir zelzele olmaz. Lakin olacak olan zelzelenin tesirini de azaltmaz. Zira bu fayın onunla bir alakası yok” sözlerinde bulundu.

“İstanbul’daki binaların yüzde 70’i 1999 sarsıntısı öncesi yapılan binalardan oluşuyor’’

İstanbul’daki binaların sarsıntıya dayanıklılık açısından durumlarının pek de parlak olmadığını kaydeden Durmuş, “İstanbul’daki yapı stoğumuz ortada ve çok parlak değil. Yani İstanbul’da 2020 yılında yapılan çalışmalarda bir milyon 528 bin 768 bina tespit edildi. Bu binaların yüzde 70’inin 1999 sarsıntısından evvel yapılan binalar olduğunu görüyoruz. Şayet yer berbatsa ve bina da eski tip ise beklenen zelzelesi atlatma ihtimali çok düşük. Bu nedenle vatandaşlar binalarının zelzeleye sağlam olup olmadığını zelzele tahlilini yaptırarak, anlayabilir” dedi.

Depremle birlikte Anadolu plakasının Arabistan plakasına ilerlemesini pahalandıran Durmuş, “Plakalar yılda iki-üç santimlik küçük hareketler yapar. Yüz yıl boyunca sarsıntı gücü üretmişse ve bu güç açığa çıkmışsa plaka üç metrelik yatay hareket edebilir. Ama bu çok büyük bir olay değildir. Arabistan plakası üst yanlışsız bindirme yaptı ve Anadolu plakasını sıkıştırdı. Bu üzere büyük gücün açığa çıktığı zelzelelerde plakaların üç metre hareket etmesi çok da büyütülecek bir olay değildir.

Depreme sağlam binanalar içi en uygun sistem “sismik izolatör”

Sismik izolatör sitemi hakkında bilgi veren Durmuş, “Sismik izolatör sistemi binanın temel temasları ile kolonları ortasında yerleştirilen izolatörlerle zelzele olduğunda binanın tabanında enerjiyi sönümleyerek binanın üst kısmına güç transferini azaltıyor. Japonya’da şu an en çok kullanılan sistem budur. Bu sistem bilhassa beş katlı binalarda çok yeterli sonuç veriyor. Ülkemizde de yapılabilir ve örnekleri de var. Bu sistemin kullanılmasının bina üretiminde çok da bir maliyeti yok. Toplam bina maliyetinin yüzde 12’si ile bu sistem uygulanabilir” halinde konuştu.