Jeoloji Mühendisleri Odası Vilayet Temsilcisi Aykan: “Son 100 yıldaki en büyük ikinci sarsıntısı yaşadık”

Kahramanmaş’ta yaşanan ve birçok vilayette de şiddetli halde hissedilen 7,7 büyüklüğündeki zelzele sonrasında değerlendirmelerde bulunan TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Balıkesir Vilayet Temsilcisi Aysun Aykan, “Son 100 yıldaki en büyük ikinci zelzelesi yaşadık” dedi.

Türkiye’de yaklaşık 20 yerde zelzele üretebilecek canlı fayların bulunduğunun altını çizen Aysun Aykan, Kuzey Anadolu Fayı başı olan Bingöl-Yedisu ve Kuzey Anadolu Fayı’nın Marmara Denizi içerisinden geçen kısmı ile Balıkesir, Kahramanmaraş-Türkoğlu bölgelerine dikkat edilmesi gerektiğini kaydetti.

“En büyük sarsıntılardan birini yaşadık”

Jeoloji Mühendisleri Odası Balıkesir Vilayet Temsilcisi Aysun Aykun, “Türkiye, çok büyük bir felaket yaşadı. Kahramanmaraş merkezli yaşanan 7,7 büyüklüğündeki zelzele çok geniş bir alanı vurdu. Ülkemizde büyük bir zelzelesi en son 1999’da 7,4 büyüklüğünde yaşadık. Kahramanmaraş’taki bu zelzele 23 yıldır yaşadığımız en büyük zelzeledir. Çok büyük bir fay kırıldı ve önemli manada bir yıkım var. Yaşanan sarsıntının büyük artçılarının olması doğal. Artçı zelzeleler en az 1 yıl kadar devam edecek. 6 büyüklüğüne yaklaşan her sarsıntı hasarlı yapılarda tekrar hasar verebilir, yıkıma neden olabilir; bu yüzden hasarlı binalara girilmemesi gerekiyor. Bu sarsıntı Doğu Anadolu Fay Zonu üzerinde gerçekleşti; Doğu Anadolu Fay Zonu kuzeydoğudan güneybatıya gerçek uzanan yaklaşık 600 kilometre uzunluğundadır ve Karlıova-Bingöl, Palu-Hazar Gölü, Hazar Gölü-Sincik, Çelikhan-Gölbaşı, Gölbaşı-Türkoğlu ortasında bariz biçimde izlenebilen 6 ana fay segmentinden oluşmaktadır. Her fay modülünü zelzele tekrarlama dönemleri farklıdır. Doğu Anadolu Fay Zonu üzerinde Pazarcık-Türkoğlu segmentinde olan bu sarsıntı beklenen bir sarsıntıydı ve bu alanı sismik boşluk olarak değerlendiriyorduk. Bu bölgede 1513’ten bu yana sarsıntı olmadığı biliniyor. Hasebiyle büyük bir zelzele beklentisinin olduğu bir alanda bu sarsıntı gerçekleşti. Maalesef görünen o ki epey büyük bir hasar oluşturdu ve çok fazla da can kaybı olma mümkünlüğü var” diye konuştu.

“24 kent canlı fay üzerinde yer alıyor”

Türkiye’nin zelzele neslinde olduğunu bir kere daha hatırlatan Aykan, “Ülkemiz dünyanın en etkin tektonik nesillerinden olan Alp-Himalaya Sarsıntı jenerasyonu üzerinde bulunuyor; ülkemizin hudutları içerisinden 2 değerli fay olan Kuzey Anadolu Fayı ve Doğu Anadolu Fayı geçmektedir. Ülkemizde 24 kentimizin, 110 ilçemizin, 500’ü aşkın mahallemizin, 5,5 ve üzeri büyüklükte sarsıntı üreten fay zonları üzerinde yer aldığı bilinmektedir. Bu fayların sakınım bandı üzerinde 100 bine yakın bina bulunduğu ve bir milyona yakın insanımızın da bu binalarda yaşamaktadır. Bu yüzden vatandaşlarımızın büyük riskler altında kaldığı görülmektedir. 1999 Gölcük Sarsıntısı 7.4 büyüklüğünde idi; Kahramanmaraş-Pazarcık Zelzelesi Gölcük zelzelesinden daha büyük sarsıntıdır. 1939’daki 7,9 büyüklüğündeki Erzincan sarsıntısının akabinde, son 100 yıldaki en büyük ikinci zelzelesi yaşadık” sözlerini kullandı.

Risk altındaki kentlerimiz

Türkiye’de zelzele riski altında bulunan vilayetler hakkında da bilgiler veren Aykan, “Ülkemizde Kocaeli, Bursa, Balıkesir, Bolu, Sakarya, Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Denizli, Burdur, Kütahya, Eskişehir, Konya, Aksaray, Tokat, Kayseri, Osmaniye, Hatay, Kahramanmaraş, Erzurum, Erzincan, Hakkari ve Bingöl vilayetlerimiz canlı fay üzerindedir. Hasebiyle Türkiye’nin rastgele bir bölgesinde yıkıcı bir sarsıntının olması bizim için sürpriz bir durum değil” değerlendirmesinde bulundu.

“Dört noktaya dikkat etmek gerekiyor”

Özellikle 4 noktaya dikkat edilmesi gerektiğini belirten Aykan, “Türkiye’de yaklaşık 20 yerde sarsıntı üretme mümkünlüğü olan fay var. Bunlara sismik boşluk diyoruz. Kırılma vakti gelmiş, kâfi derecede tansiyon birikmiş, her an kırılabilecek fay kesimleri. Bilimsel çalışmaların, bilhassa Kuzey Anadolu Fayı başı olan Bingöl-Yedisu ve Kuzey Anadolu Fayı’nın Marmara Denizi içerisinden geçen kısmı ile, Balıkesir, Kahramanmaraş-Türkoğlu taraflarında yakın gelecekte sarsıntı olacağı tarafında olduğunu birçok sefer söz ettik; buralara dikkat edilmesini, hazırlık yapılması gerektiğini birçok bilim insanları da uyarmıştı” biçiminde konuştu.

“Zamanını maalesef söyleyemiyoruz”

Türkiye’nin birçok yerinde sarsıntı üretme vaktini doldurmuş ve kâfi tansiyonu biriktirmiş faylar olduğuna dikkat çeken Aysun Aykan, “Yapılan çalışmalara nazaran, sismik boşluk olarak bedellendirilen faylar, yakın bir gelecekte tekrar sarsıntı olacağını gösteriyor; ama zelzelenin tam vaktini bilemiyoruz. Marmara Denizi içinden geçen kuzey koldaki sarsıntı dağılımları ise en son zelzelelerin 1509 ve 1766 yılında gerçekleştiği, 200–250 yıllık dönüş dönemleri olduğu düşünüldüğünde bu alanın bir sismik boşluk olduğu yani kırılma vakti geldiğini göstermektedir; burada kesinlikle 7’nin üzerinde büyük bir zelzele olacak. Burada olacak büyük bir zelzelede, Marmara Denizi’ne kıyısı olan tüm vilayetler; İstanbul, Balıkesir, Bursa, Yalova, Çanakkale, Kocaeli, Tekirdağ ağır bir biçimde etkilenecektir ve sarsıntıya hazırlıksız yakalanılması durumunda da büyük bir kaos yaşanabilir” sözlerine yer verdi.

“Fay çizgisindeki binalar için sakınım bandı oluşturulmalı”

Deprem riskini en aza indirme yollarının aranması gerektiğini kaydeden Aykan, “Türkiye’deki yerleşim alanlarının kıymetli bir kısmının canlı faylar üzerinde konumlandığı bilindiğinden, bu faylar üzerinde muhtemel bir sarsıntıda yüzey kırığı nedeniyle gerçekleşecek binaların yıkılması sonucu can ve mal kayıplarını en aza indirmek için; yüzey kırığı oluşturacak canlı faylar 1/1000 ölçekli imar haritalarına işlenmeli ve fayın her iki tarafına sakınım bandı oluşturularak, bu alanda bina ve bina tipi yapılaşmaya kısıtlama getirilmelidir ve öbür kıymetli konu ise tabanın jeolojik özelliklerine nazaran bina yapılmalıdır” açıklamasında bulundu.