MS Hastalığı Nedir?

MS Hastalığı Nedir? Multipler skleroz (MS), merkezi sinir sisteminin etkilendiği kronik bir hastalıktır. Saldırgan bağışıklık sistemi, vücudu dışarıya karşı korumakla birlikte, içerideki kendi hücrelerine saldırı halinde olabiliyor. Sinir sistemi, beyin tarafından gönderilen elektrik sinyalleri sayesinde vücuda hareket ve koordinasyon sağlar. Beyin ve omuriliğin çalışmasını destekleyen ve sinir hücrelerini koruyan miyelin adı verilen kılıf, sinir hücrelerinin etrafındaki örtü gibi bir tabakadır.

MS atakları, bağışıklık sisteminin miyelin kılıflarına saldırmasıyla oluşan ‘plak’ adı verilen hasarlı bölgelerin sonucunda ortaya çıkar. Böylelikle yürüme, konuşma ve görme gibi eylemlerde bozulmalar olabilir. Ancak miyelin tabakası kendini yeniler ve hastalar günlük yaşamlarına geri dönebilir. Ataklar 1 haftadan 3 aya kadar, hatta 1 yıla kadar değişik süreler alabilir.

MS hastalığı nasıl bir hastalıktır diye soracak olursanız eğer her MS hastası için bu süreler farklıdır. Günümüzde gerek ilaçlar, gerekse fizik tedavi ve diğer yöntemlerle ataklar önlenebilir, sayısı ve şiddeti ise azaltılabilir. MS hastalığı, ölümcül tehlikeler barındıran bir hastalık değildir. Bazı durumlarda, ilerleyen yaşlarda bilişsel kayıplara ve hareket kayıplarına gözlemlenebilir. Tıp alanındaki gelişmeler, erken tanı ve doktor kontrolünde alınacak önlemlerle hastalığın getirdiği sorunları çözebilecek durumdadır.

MS Hastalığı Ne Demek?

Multipler Skleroz, halk arasında MS hastalığı olarak bilinen, çeşitli belirtileri olan hareket aksaklığı, kas güçsüzlüğü, kısmi felç, dengesizlik, konuşma ve görme bozuklukları ile ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Bu hastalık, santral sinir sisteminin (beyin ve omurilik) yangısal bir hastalığıdır. Özellikle, beyaz madde yapıları bu sistemde hastalanır. Beyaz madde, santral sinir sisteminin kendi içerisinde ve bu bölüm ile vücudun diğer bölümleri arasında iletişim sağlayan liflerden oluşur.

Multipler skleroz hastalarında santral sinir sisteminde beyaz maddede meydana gelen hasar alanları, lezyon olarak adlandırılır. Lezyonların etrafında ise miyelin denen maddede kayıplar meydana gelir. MS, vücudumuzda, santral sistem olarak adlandırılan omurilik, beyin ve görme sitemiyle alakalı sinir liflerini etkiler.

MS Hastalığı Belirtileri

MS semptomları, erken dönemlerde geçici ataklarla ortaya çıkarken, tedaviye zamanında başlanmazsa yıllar içinde görme kaybı, yürüme bozukluğu  ya da denge ve peltek konuşma gibi kalıcı semptomlar ortaya çıkabilir. Bu nedenle MS’nin belirtilerini doğru tanımlamak ve tedaviye zamanında başvurmak önemlidir. Ataklar geçtiğinde “düzelmiş olacağım” düşüncesiyle tedaviyi kesinlikle terk etmemelidir.

MS olunca ne olur diye merak ediyorsanız, MS’li hastalarda yorgunluk, uyuşma, halsizlik, ve vücutta elektriklenmeler gibi belirtiler gün içinde aralıklı olarak gelişebilirken, günlerce, haftalarca da sürebilir. MS’in ilk semptomları, kol veya bacakta güç kaybı-zayıflık şikayeti ile başlar. MS hastaları genellikle yeni ortaya çıkan duyusal bozukluklar, bulanık görme, denge bozuklukları ve çift görme gibi belirtiler ile doktora başvururlar. MS hastalığı belirtileri, her hasta için birbirinden farklı olabilir.

MS hastalığı tarafından oluşan belirtiler şunlardır;

• Vücudun farklı bölgelerinde, özellikle gövde, yüz, kol ve bacakların uyuşması, karıncalanma,
• Baş dönmesi,
• Depresyon,
• Güçsüzlük,
• Yorgunluk,
• Denge veya yürüme sorunları,
• Mesane ve bağırsak ile ilgili problemler,
• Konuşma bozuklukları,
• Dilin peltek olması,
• İdrar kaçırma ve idrar aciliyeti,
• Kabızlık,
• Cinsel fonksiyon bozuklukları,
• Bulantı,
• Düşünme, hafıza ve konsantrasyon güçlüğü
• Yutma zorluğu,
• Görmede bozukluk ve bulanıklık,
• Çift görme,
• Epileptik nöbetler,
• Uyku sorunları,
• Baş ağrısı.

Ancak, kişide MS olup olmadığını ve atak geçirdiğini gösteren durumda bu belirtilerin tamamının olması gerekmez. 24 saatten fazla süren ve kötüleşen, önceki nörolojik bulguların varlığı, atak varlığını gösterir. Bu durumda, kişiye doktoruna başvurması önerilir.

MS Hastalığı Neden Olur?

Multipler Skleroz’un oluşumu, çevresel faktörlerin, geçirilmiş viral enfeksiyonların ve genetik yatkınlığın bir araya gelmesi sonucunda meydana gelebiliyor. Bu hastalık, genetik ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesinden kaynaklanan bir durumdur. MS hastalığı niye olur diye soracak olursanız, Multipler Skleroz, çoğunlukla 20-40 yaş arasında ve kadınlarda görülür, ancak nedeni henüz tam olarak bilinmiyor.

Kuzey ülkelerinde bu hastalığın görülme sıklığı ekvatora yakın ülkelere göre 3 kat fazladır. Bunun nedeni araştırılmaktadır. Kuzey ülkelerinde güneşli gün sayısının azlığından yola çıkan çalışmalar, D vitamini eksikliğinin bir risk faktörü olabileceğini vurgulamaktadır.

MS hastalığında, miyelinin koruyucu tabakası olan sinir liflerinin çevresindeki hasar, bağışıklık sistemi saldırısının bir sonucu olarak düşünülmektedir. Araştırmacılar, çevresel bir tetikleyici olarak virüs veya toksin gibi bir bağışıklık sistemi saldırısının başlatılabileceği kanısındadır. Bağışıklık sistemi miyeline saldırı sırasında, iltihaplanma ortaya çıkmaktadır. Enflamasyon ve skar dokusu, beyin ile vücudun diğer bölümleri arasındaki sinyallerin bozulmasına neden olmaktadır.

MS Hastalığı Tedavisi

Birçok kişi MS’i tedavi edilemeyen, sakatlık yapıcı bir hastalık olarak düşünüyor. Özellikle internet, gazeteler ve ulusal TV kanallarında MS için tedavi olmayan ve tüm hastaları sakat bırakan bir hastalık olarak görülüyor. Halbuki artık MS kontrol altına alınabilen bir hastalık hâline gelmiştir. Eski zamanda erken tedavi edilmeyen hastaların bir kısmı koltuk değneği, tekerlekli sandalye ve hatta yatak bağımlısı olmuştur. MS’in sakatlığa neden olmasından sonra bu sakatlık geri alınamamaktadır. Ancak yeni MS hastaları için gelecek, erken ve uygun tedavi uygulanmasıyla, önemli kısıtlamalar olmadan normal yaşamlarına devam edebileceklerdir.

Multipler skleroz (MS) teşhisi konulan kişilerin için henüz bir tam tedaviye ulaşılmamış olsa da, MS hastalığı tedavisi var mı diye sorarsanız belirtilere yönelik tedavi, atakları önleme tedavisi ve atak tedavisi için uygulanan yöntemler ile birlikte kişinin yaşam tarzında yapacağı değişikler de önemli bir etkendir.

MS hastalığının özgün halini tespit etmek çok zor olabilir, çünkü reaksiyonlar önceden tahmin edilemez ve oldukça değişkenlik gösterir. MS hastalığının tipi ve şiddeti hastadan hastaya sinir sisteminde etkilenen yer ve etkilenme derecesine bağlı olarak değişebilir.

MS atağına sahip hastalara, ataklarının % 30-40’ını önlemek için korumalı tedaviler (aşı) uygulanmaktadır. Aynı zamanda bu koruyucu tedavi, atak sonrası engelli kalma riskini de düşürür. Sık MS atağı geçiren hastaların atak sayısını azaltmak için interferon tedavisi verilir.

MS tedavisinde, halk arasında kortizon olarak bilinen kortikosteroidler kullanılır. Bu amaçla, damara serumla yüksek doz metilprednizolon uygulanır. Bu ilaç 500-1000 mg dozunda 3-10 günlük bir süre için tasarlanmıştır.

MS, uzun süren bir hastalık olarak, hem sağlıklı bir yaşamın kalitesini sağlamak, hem de atakların geri dönüşünü engellemek için egzersizin önemli bir rolü vardır. MS hastalığı hamilelikte bir engel değildir. Çocuğunuzun sağlıklı bir gelişim göstermesini engellemez. Planlanan hamilelik ve doğum süreci MS hastası olmayan kadınlarla aynıdır. MS hastası olduğunuzu doktorunuza bildirirseniz, hamilelik süreciniz boyunca tedavi uyumu için düzenlemeler yapabilirsiniz.

MS hastaları kaç yıl yaşar sorusuna verilecek bir cevap yoktur. Nedeni ise MS hastalığının ölümcül bir hastalık olmamasıdır. MS hastalığı kronik yani ömür boyu süren ve tedavisi olmayan bir hastalıktır. Multipler sklerozun ölümcül bir hastalık olmadığını gösteren istatistikler; MS hastalarının genel toplumun ortalama yaşam süresine yakın veya birkaç yıl daha az bir süre yaşadığını gösterir.

Multiple skleroz hastaları ve aileleri doğru bilgilendirmek ve onlara moral desteği sağlamak, tedavi etkinliğini artırabilir. Çünkü her hasta farklı semptomlar gösterir, bu yüzden tedavi her hastaya özgün olmalıdır.

İlginizi çekebilecek diğer yazılarımız: Öpücük hastalığı nedir?

MS Hastalığının Türleri Nelerdir?

MS hastalığında dört farklı seyir türü vardır;

Klinik İzole Sendrom (CIS)

Klinik İzole Sendrom (CIS), MS aşamasının en az 24 saat süren ilk semptomunu içeren bir durumdur. Bu belirtiler, merkezi sinir sistemindeki sinir hücrelerinin etrafını çevreleyen miyelin kılıflarının hasar görmesinden (demiyelinizasyon-miyelin kaybı) kaynaklanmaktadır. Bu durum MS hastalığının belirtisi olmasına rağmen, tek başına tanı koymak için yeterli değildir. Omurilik sıvısı alımı sırasında omurilik sıvısında birden fazla lezyon veya pozitif oligoklonal bant (OCB) varsa, Tekrarlayıcı Düzelen MS (RRMS) tanısı alma olasılığı artmaktadır. Bu lezyonlar yoksa veya spinal sıvı OCB göstermiyorsa, MS teşhisi alma olasılığı daha düşük olacaktır.

Tekrarlayıcı Düzelen MS (RRMS)

Tekrarlayıcı Düzelen MS, semptomların arasında net nüksler ve ardından remisyonları gösteren bir MS hastalığıdır. Remisyon dönemlerinde semptomlar hafiftir veya yoktur; hastalık ilerlemesi de mevcut değildir. Bu tür MS, başlangıçta MS hastalığının en yaygın formu olarak ortaya çıkmakta ve vaka sayısının yaklaşık % 85’ini oluşturmaktadır.

Birincil İlerleyici (Primer Progresif) MS (PPMS)

Birincil İlerleyici Multiple Sclerosis (MS) hastalığının ilerlemesinde, nörolojik fonksiyon semptomları başlangıçtan itibaren kötüye gitmektedir ancak kısa süreli stabilite de meydana gelebilmektedir. “Aktif” ve “Aktif değil” terimleri, hastalık aktivitesini tanımlamak için yeni veya güçlendirici lezyonlar algılamak için kullanılmaktadır.

İkincil İlerleyici (Sekonder Progresif ) MS (SPMS)

İkinci İlerleyici MS, tekrarlayan MS aşamasından geçtiğinde gerçekleşmektedir. Bu durum, sakatlık veya fonksiyon kademeli olarak bozulmasına ek olarak, nükslerin varlığını da gösterebilir. RRMS (Tekrarlayıcı Düzelen MS), kadınlarda daha sık görülürken, PPMS (Birincil İlerleyici MS), hem kadınlarda hem de erkeklerde eşit oranda görülmektedir. Birçok uzman, erkeklerde MS’nin daha agresif seyrettiği ve iyileşme ihtimalinin daha düşük olduğu görüşündedir.

MS Hastalığı Genetik Mi?

MS hastalığının oluşumunda genetik faktörlerin etkisi tartışılır. Genetik etkenler MS hastalığının oluşumunda önemli bir rol oynar. MS’ in sebepleri hakkında birkaç teori vardır, ancak bunların çoğu hastalığın anlaşılmasının oldukça zor olduğunu göstermektedir. Kişiden kişiye değişen MS nedenleri vardır, ancak genetik etkenler tüm hastalarda ortaktır. MS hastalığının sebebi sorusuna çeşitli bakış açılarıyla cevap verilebilir;

• Genetik faktörler,
• Virüslerin etkisi (herpes, varisella zoster),
• Çevresel faktörler,
• Diyet ve vitamin yetmezlikleri,
• Etnik köken,
• Kan ve beyin arasındaki bariyerin hasarı.

MS Hastalığında Tanı

MS tanısı, nörolojik muayene, elektrofizyolojik testler, beyin omurilik sıvısı incelemeleri ve MR görüntüleme ile MS olduğunuzu nasıl anladınız sorusuna cevap verebilirsiniz. MS tanısının konulmasında en önemli rol, hastanın belirtileri doktoruna anlatması ve doktorun ayrıntılı bir öykü alıp detaylı bir nörolojik muayene yapmasıdır. MS ile karışma olasılığı olan diğer hastalıkların dışlanması tanıyı kesinleştirmede önemlidir. Bu yüzden beyin ve omurilik MR görüntüleme ile değerlendirilmesi gereklidir. Bazı durumlarda, tam tanı için beyin omurilik sıvısı, kan testleri ve elektrofizyolojik çalışmalar da gerekli olabilir.

MS hastalığının son evresi diye bir durum söz konusu değildir. MS hastalığı ilerleyen bir hastalıktan sık sık atak yaşatabilmesiyle bilinir. Bu atakların önlenmesi için gerekli tedaviler yapılmalıdır.

MS Hastalığın İyi Seyretmesi İçin Neler Yapılmalı?

MS olan hastaların daha iyi günler geçirmesi için dengeli beslenmesi gerekmektedir. Akdeniz diyeti, sebze, meyve ve balık ağırlıklı beslenme MS için mükemmel bir beslenme programıdır. Tuz kullanımını sınırlandırmak önemlidir. Sigara, genel sağlığa zarar verdiği gibi MS için de olumsuzlukları vardır. Bu nedenle sigaradan uzak durulmalıdır. D vitamini eksikliği MS riskini yükselten etkenlerden biridir.

MS, uzun süreli bir hastalık olduğu için hastaların MS ile ilgili düzenli takibi profesyonel bir merkezde yapılması önem taşımaktadır. Bu konuda internet üzerinde hem gerçek hem de yanlış bilgiler mevcuttur. Son zamanlarda ülkemizdeki bazı televizyon kanalları da MS hakkında oldukça yanlış haberler sunmaktadırlar; mesela, hastalığın kas hastalığı olduğu ve hastaların kesinlikle sakat kalacağı gibi.

Bunun dışında kimi fırsatçılar MS’i bitkisel çözümlerle tedavi ettiklerini iddia etmektedirler. MS hastaları bu bilgi kirliliğinin ortasında her şeye inanmamalıdır. MS hastaları, konu hakkında yeterli bilgiye sahip olduğundan hangi bilgilerin doğru olduğu ve hangilerinin yanlış olduğunu kolayca ayırt edebilir.

İlginiz çekebilecek diğer yazılarımız: SMA hastalığı nedir?