Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu sarsıntının ekonomik tesirlerini kıymetlendirdi

Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların ekonomik tesirlerini kıymetlendiren Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, “Marmara Depremi’nde ulusal gelirin yüzde 34,7’sini, Pazarcık sarsıntısında yüzde 9,8’ini üreten bir coğrafya kelam konusu” dedi.

Kahramanmaraş ve Elbistan zelzelelerinin iktisada olan tesirleri hakkında değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, hayatta kalanların daha inançlı ve huzurlu bir hayat sürebilmesi için maddi ziyanların bir bilançosunu çıkarmak ve yine imar planının maliyetini hesaplamak gerektiğinin de altını çizdi.

Altınbaş Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, zelzele bölgesinin yine ayağa kaldırılmasının bir faturası olacağına dikkat çekti.

“Deprem; konutları, iş yerlerini, fiziki altyapıyı da yıkan büyük bir felaket”

Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, sarsıntıların, kovid 19 üzere salgınlardan çok daha yıkıcı bir tesire sebep olduğuna değinerek, “Pandemi öncesinde doğal felaketlerin 1995-2020 ortasında 1,5 milyon kişiyi öldürdüğü, 90 milyon kişiyi evsiz bıraktığı, 3,7 trilyon dolar fiziki ziyana yol açtığı hesaplanıyordu. 2004 Hint Okyanusu tsunamisi, 2008’de Kuzey Hint Okyanusu’nda patlak veren Nergis Siklonu ve 2010 Haiti zelzelesi en büyük doğal felaketler olarak kayda geçti. Ne yazık ki 6 Şubat Türkiye-Suriye sarsıntısının de 40 binin üzerinde can kaybı ile bu sıralamaya gireceği anlaşılıyor” diye konuştu.

“99 Marmara Depremi’ne göre maddi fatura daha sonlu kalacak”

Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, ister istemez 2023 Pazarcık Depremi’nin 1999 Marmara Depremi’yle karşılaştırıldığını belirtti. Ekonomik açıdan bakınca 156 bin binanın, 507 bin konutun yıkıldığı 2023 sarsıntısının binaların tekrar imarı açısından daha büyük bir ziyana yol açtığına dikkat çekti. Buna rağmen Marmara Depremi’nin Türkiye’nin bir numaralı sanayi merkezinde meydana gelmesi, TÜPRAŞ, PETKİM üzere dev tesislerin üretime orta vermesi, başta Derince limanlarının ziyan görmesi göz önüne alındığında 2023 zelzelesinin maddi faturasının daha hudutlu kalacağını öngördü.

“Marmara Depremi’nden ulusal gelirin yüzde 34,7’sini, Pazarcık zelzelesinde ise yüzde 9,8’ini üreten bir coğrafya etkilendi”

Prof. Dr. Kozanoğlu, şöyle bir karşılaştırma yaptı:

“Etkilenen en geniş alanı göz önüne alırsak her iki zelzele bölgesinde de 14 milyon kişi yaşıyordu. Buna rağmen 1999 sarsıntısında en büyük ziyanla karşılaşan Kocaeli, Sakarya ve Yalova’da 2 milyonluk, 2023 zelzelesinde Kahramanmaraş, Gaziantep, Hatay, Malatya, Adıyaman’da 6,5 milyonluk bir nüfus vardı. Marmara Depremi’nde ulusal gelirin yüzde 34,7’sini, Pazarcık zelzelesinde yüzde 9,8’ini üreten bir coğrafya kelam konusuydu. En fazla etkilenen vilayetler prestijiyle da 1999’daki ulusal gelirin yüzde 6,3’üne karşı 2023’de yüzde 5,2’sine karşı gelen bir oran vardı. Sanayi üretimindeki hisseler yüzde 13,1’e karşı yüzde 7,5; vergi tahsilatında da yüzde 16,4’e karşı, yüzde 3,2 idi” halinde konuştu.

“Ek bütçe gerekebilir”

Merkez Bankası’nın Şubat ayı piyasa iştirakçileri anketinde yıl sonu 22,84 TL dolar kuru kestirimi çerçevesinde 210 milyar TL’lik ek bir bütçe açığı beklendiğini belirten Prof. Dr. Kozanoğlu, “2023 bütçe açığı amacı 660 milyar TL idi. Böylece 900 milyar TL’yi zorlayan bir bütçe açığı gerçekleşebilir. Bunun için de ek bütçe gerekir” dedi.

6 Şubat zelzelesinin baz senaryo çerçevesinde 50 milyar dolar üzere bir maliyeti çıkacağını iddia eden Prof. Dr. Kozanoğlu, “Hesaplamaya bu 9 milyar dolar ek cari açığı katmıyoruz. Zira bu sayının büyük kısmı aslında bütçe açığına yansıyor. Karamsar senaryoyla toplam faturanın 70 milyar dolara kadar yükselme mümkünlüğü bulunuyor” tabirlerini kullandı.

Üretimin aksamasından kaynaklanan maliyet, GSYH’nın yüzde 0,5’i

Kozanoğlu, üretimin aksamasından kaynaklanan maliyetlerin ise zararın 5 vilayette ağırlaştığı, buralarda iktisadın 4 çeyrekte olağana döneceği, başka 5 vilayette ise bu mühletin 3 çeyrek olacağı varsayımından hareketle GSYH’nin yüzde 0,5’i varsayım edildiğini söyledi. Sanayi üretimindeki bir kısmın kaybın, kapasitenin diğer fabrikalara kaydırılması ile örneğin Kardemir’in, İskenderun Demir-Çelik’in açığını kapatmasıyla telafi edilebileceğini söyleyen Kozanoğlu, bu kalemde de 4,2 milyar dolarlık bir maliyet çıktığını vurguladı.