Prof. Dr. Uzun: “Samsun kıyılarında yapılan birtakım dolgular teknik açıdan sorunlu”

Kıyılara dolgu yapılmasının çok tavsiye ettikleri bir durum olmadığını söyleyen Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Coğrafya Kısım Lideri Prof. Dr. Ali Uzun, “Samsun kıyılarında yakın geçmişte yapılan kimi dolgular teknik açıdan sorunlu” dedi.

Havza, Ladik ve Vezirköprü ilçeleri Kuzey Anadolu Fay Çizgisi üzerinde bulunan, kent merkezi ise 2. derece riskli bölgede yer alan Samsun’da 70 yıl içinde yapılmış toplam 478 hektar dolgu alanı bulunuyor. Samsun kıyılarındaki dolgu alanlarında geçmişte mevzuata alışılmamış binaların yapıldığını ve bu binaların olası bir sarsıntı sırasında tehlike oluşturabileceğini açıklayan OMÜ İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Coğrafya Kısım Lideri Prof. Dr. Ali Uzun, beklenen bir sarsıntı durumunda dolgu alanlarında bulunan binalarda taban sıvılaşması nedeniyle göçmeler meydana gelebileceğine dikkat çekti. Geçmişte dolgu alanları yapılırken dökülen toprağın denizin tabanına yayıldığını belirten Prof. Ali Uzun, “Kıyılarda dolgu yapılması çok tavsiye ettiğimiz bir durum değildir. Kıyıların doğal halinin korunması çok değerlidir. Dolgu yaparken de kurallara uygun yapılmasını istek ediyoruz. Geçmişte kamyonlarla getirilen toprağı denize döktüler. Bu toprak dalgalarla denizin tabanına yayıldı. O vakitler bunun bu türlü olmaması gerektiğini söylemiştik. Dolgu kesinlikle kuralsa, açık denizde yerden itibaren bir bariyer yapılmalı. Sonra onun kara tarafının doldurulması gerekiyordu. Dolgu yapılırken önde toprağı kamyonlarla döktüler ve su üzerine çıkana kadar bu devam etti. Sonra kenarına bir bariyer yapıldı. Bir zelzelenin titreştirmesi sonucuyla yahut öbür bir titreşim hareketiyle bu kıyılarda göçmeler meydana gelebilir. Durum binalar yapılırsa, o binalar da ziyan görecektir” diye konuştu.

“Dalga erozyonu ağaçları tahrip etti”

Samsun Atakum kıyılarında dalga erozyonuyla kıyıdaki ormanlık alanların tahrip olmaya başladığına dikkat çeken Prof. Dr. Ali Uzun, “Ağaçlar burada devrilmiş durumdadır. Yani kıyılarda bir gerileme kelam mevzusudur. Daha evvel ağaçlar burada büyüyene kadar erozyon kelam konusu değildi, yoksa büyüyemezlerdi. Günümüzde koşullarda bir olumsuz gidişat kelam hususudur ki, burada dalga erozyonu bu ağaçları tahrip etmiştir. Misal geri çekilme Yeşilırmak kıyılarında da kelam hususudur. Orada da daha evvel yaptığımız bir çalışmada bunları tespit ettik. Bilimsel yayın olarak yayınladık. Biz tek karış toprağı denize kaptırmak istemiyoruz. Düşmana kaptırdığınız toprağı geri kazanma ihtimaliniz vardır fakat denize kaptırırsanız daha geri alma ihtimali kalmayacaktır. Türkiye’de kıyılarımızın korunması gerekiyor. Kıyılarda erozyon kelam mevzusudur. Bütün akarsular üzerinde barajlar kelam bahsidir. Bu barajlar deltaların alanlarını, deltalardaki birikmeyi olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple deltaların kıyılarında geri çekilmeler kelam bahsidir. Deniz yükseldiğinde iklim değişmesine bağlı olarak da kıyı gerilemesi yaşanabilir. Bunların hepsinin akademik, bilimsel bir karşılığı vardır. Kayalıklarda kıyı doldurmak acil tahlillerden bir adedidir. Akarsularda ve kıyılarda yapılacak işlerin çok taraflı dikkate alınması gerekiyor” biçiminde konuştu.

“Kıyı kenar çizgisini ihlal eden epey bina var”

Herkesin mevzuat konusunda konuşup tartıştığını söz eden Prof. Ali Uzun, “Aslında bizim mevzuatlarımız kafidir. Hem zelzeleyle ilgili mevzuatlarımız hem de kıyı idaresi hakkında mevzuatlarımız kafidir. Kıymetli olan bunlara uymaktır. Hem yöneticilerimiz hem de bunlardan yararlananların bu mevzuatlara uyması gerekmektedir. Samsun’da kıyı kanununun uygulanmasına dair yönetmelikler çok açık bir halde kıyı kenar çizgisinin nereden geçeceğini, bunun nasıl tespit edileceğini, tespit edildikten sonar nasıl kullanılacağını açık bir formda tabir etmektedir. Samsun kıyılarında Kıyı Kanunu ve kıyı kenar çizgisini ihlal eden oldukça bina vardır. Bu binalar hala kullanılmaktadır. Çok fazla üzerine konuşulacak bir durum da değillerdir. İmar affından sonra da bu binalar biraz daha teminat altına alınmıştır. Kıyıda yapılan mevzuata muhalif yapıları yalnızca vatandaşa yüklemek hakikat değildir. Kıyıda devlet kurumlarının da bu yönetmeliklere karşıt binaları vardır” sözlerini kullandı.

“Geçmişte sarsıntı oldu, gelecekte de olması muhtemeldir”

Samsun genelinde binaların mühendislik kurallarına uygun yapıldığı takdirde çökme meydana gelmeyeceğini belirten Prof. Ali Uzun, “Samsun ili toprakları içerisinden Kuzey Anadolu Fay Çizgisi geçmektedir. Bu bir etkin faydır ve Havza, Ladik, Vezirköprü sınırından geçmektedir. Geçmişte sarsıntı üretti ve gelecekte de üretmesi olasıdır. Türkiye genelinde ise ülkemizin tamamı bir zelzele ülkesidir. Burada, şu alanda sarsıntı olmaz demek çok optimistlik olur. Fakat zelzeleye sağlam binalar yaparsak, sarsıntıdan korkmamıza hiç gerek yoktur. Binalar inşaat tekniğine uygun yapıldıysa bir sorun olmayacaktır. Lakin kesinlikle yönetmeliklere ve yasal mevzuatlara uygun binalar yapmak gerekiyor” açıklamasında bulundu.

“Binalar güçlü değilse yıkıp yenisi yapılmalıdır”

Zemin sıvılaşmasının kıyı kısımlarda, alüvyon yerlerde bekledikleri bir süreç olduğunu tabir eden Ali Uzun şunları söyledi:

“İnşaat teknikleri de epeyce ileri durumdadır. Her tabana uygun yapı yapılabilmektedir. Heyelanlı alanlardan kaçınmak kıymetlidir. Stabil, sağlam yerlerde bina yapmayı tavsiye ediyoruz. Samsun’da da mevzuata uygun yerlerde bina yapılırsa keyifli oluruz. Son yıllarda yapılan binaların hayli emniyetli olduğunu düşünüyorum. Bina stoklarımızın yine gözden geçirilmesi ve inançlı olmayan binalarımızın tespit edilmesi gerekmektedir. Bu binaların güçlendirilmesi mümkünse güçlendirilmesini, şayet mümkün değilse, bu binaları yıkıp yine yapmak en doğrusudur. Zira canın parayla fiyatı olmaz. Bir canımızın kaybolmasına artık tahammülümüz yoktur.”

478 hektar dolgu

Samsun’da 70 yılda 478 hektar büyüklüğünde deniz doldurularak karaya dönüştürüldü. Samsun kent merkezinde dolgu çalışması 1953 yılında liman inşaatı ile başladı. Birinci dolgu çalışmasında liman için 49,6 hektar alan dolduruldu. Limanın etrafındaki 102 hektar alan dolduruldu. Doğu Park için 34,6 hektar, Batı Park için 84 hektar, Mert Plajı, Sevgi Gölü ve Kıyı Yolu için 24,4 hektar, Bandırma Plajı için 5,5 hektar ve Canik’te toplumsal tesisler için 12,9 hektar deniz dolgusu yapıldı. Doldurularak oluşturulan golf alanı ise 65 hektar büyüklüğe sahip. Tekkeköy petrol dolum alanının gerisinde 100 hektarlık dolgu süreci yapıldı. Daha sonra bu alanlara ek olarak ömür uzunluğu spor alanları için tenis, voleybol, basketbol, bovling salonları dolgu usulü ile kente kazandırıldı. Samsun’da toplam 478 hektar (4 bin 780 dönüm) deniz doldurularak kara modülü haline getirildi. Dolgu alanları üzerinde birçok kamu kurumu ve tesis bulunuyor.