Sarsıntı anı ve sonrasında hayatta tutacak altın kurallar

Kahramanmaraş’ta 7,7 büyüklüğündeki zelzelenin akabinde bölgede meydana gelen artçılar korkutmaya devam ediyor. Altınbaş Üniversitesi Birinci Yardım Kısım Lideri Öğr. Gör. Hasret Karagöl, inançlı bir alanda sakin kalabilmenin sarsıntı esnasında hayatta kalabilirliği artıran en temel faktörlerden biri olduğunu belirtti. Karagöl, sarsıntı anı ve sonrasında yapılması gerekenler ile ilgili kıymetli bilgiler verdi.

Türkiye, bir zelzele ülkesi olduğu gerçeği ile dün gece Kahramanmaraş’ta meydana gelen 7,7 büyüklüğündeki sarsıntı ile tekrar yüzleşti. Altınbaş Üniversitesi Birinci ve Acil Yardım Programı Lideri Hasret Karagöl, sarsıntı üzere afetlerde yaralıya müdahalede ilkyardımı yeterli bilmenin de rastgele bir enkazdan hayat kurtarabilmek için son derece değerli olduğunu vurguladı. Bu üzere durumlarda en sık karşılaşılan yaralanmaların ise iç ve dış kanamalar, baş, göğüs, karın, göz yaralanmaları, ezik yahut kırıklar ve yanmalar olduğunu anlattı.

Sarsıntılar devam ederken pencereden, balkondan atlamak ve asansör kullanımının ölümcül sonuçlara yol açabileceğini belirten Hasret Karagöl, kişinin zelzele anında bulunduğu alana nazaran hareket etmesi gerektiğini söyledi. Karagöl, taban katta bulunanların ve binadan çıkışı saniyeler içinde gerçekleşebilecek şahıslar dışındakilerin bina dışına çıkmaya çalışmaması gerektiği konusunda ihtarlarda bulundu.

“Deprem anında Çök-Kapan-Tutun konumuna geçilmeli”

Karagöl, zelzele anında hayat kurtaracak başka kıymetli hususları şöyle sıraladı:

“Kişi bir bina içinde bulunuyorsa pencerelerden, sabit olmayan eşyalardan uzak inançlı bir alanda beden yüzey alanını küçülterek travmatik tesirlerden korunmak ve düşmemek için Çök-Kapan-Tutun konumuna geçmelidir. Sarsıntı esansında dışarıda bulunan şahıslar binalardan, duvarlardan oluşabilecek çöküntü ve modül düşmelerine karşı yapılardan uzak durmalı, açık alanlara gitmelidir. İnançlı alan olarak deniz kenarları ve güç sınırlarına yakın yerler tercih edilmemelidir. Kişi araç içindeyken zelzele oluşursa açık alanlarda araç kenara çekilerek araç içinde zelzelenin bitmesi beklenmeli, tünel, kapalı otopark üzere alanlarda ise araç içinden çıkılarak aracın yanına yan yatılarak Çök-Kapan-Tutun konumuna geçilmelidir. Metro üzere toplu taşıma araçlarından denetimsiz inmeye çalışılmamalı, sabit duruş için sıkıca tutunarak yetkililerin ihtar ve talimatları dikkate alınmalıdır.”

“Deprem sonrası gaz sızıntılarına dikkat”

Sarsıntılar bittikten sonra birinci olarak gaz, elektrik, su vanaları ve açık olan ısıtıcıların kapatılması gerektiğini vurgulayan Karagöl, şu ikazlarda bulundu:

“Daha evvelce belirlenmiş tahliye yolları kullanılarak binadan uzaklaşılmalıdır. En yakın toplanma alanına ulaşılmalıdır. Bağlantı çizgilerinde yoğunluk oluşturmamaya dikkat edilmelidir. Birinci yardım eğitimi alan toplum sakinleri, birinci yardım çalışanı alana ulaşasıya kadar topluluklarındaki yaralanmaların, tıbbi sorunların bakımına takviye olmalıdır. Panik ve düzensizliğe neden olacak davranış ve telaffuzlardan uzak durularak sağduyulu davranılmalıdır. Gaz sızıntısından dolayı katiyetle olay yerinde çakmak, kibrit kullanılmamalı.”

İlk yardım nasıl olmalı

Yaralıya birinci müdahalenin çok değerli olduğunu kaydeden Karagöl, “Deprem üzere afetlerde yaralıya müdahale de ilkyardımı düzgün bilmek rastgele bir enkazdan hayat kurtarabilmek için son derece değerlidir. En sık karşılaşılan yaralanmalar; iç ve dış kanamalar, baş, göğüs, karın, göz yaralanmaları, ezik yahut kırıklar ve yanmalardır. Enkaz altından yaralı çıkarırken dikkat edilmesi gereken pek çok konu var. Aceleye getirilen kurtarma teşebbüsleri sonucunda yeni kanamalar, yeni kırıklar meydana gelebilir, ağır yaralanmalar oluşabilir. Birinci kural, yaralının bedeninin katlanmadan, boynunun ve belinin sağa sola, geriye öne kıvrılmadan, beden boyunca çekilerek çıkarılması. Bu esnada yaralının bedeninin değişik kısımlarının hala sıkışık olması ihtimali de göz önünde bulundurulmalıdır. Birinci yardım teknikleri gereğince bilinmezse, hayat kurtaracağım derken yapılan yanlışlıklar yaralının durumunu daha da ağırlaştırabilir” dedi.

“Ana kurallardan en değerlisi evvel kendinizin ve etrafınızın can güvenliğini sağlayın” diyen Karagöl, “Çevrede birinci yardım konusunda daha tecrübeli birisi varsa, ana müdahaleyi ona bırakın ve yardımcı pozisyona geçin. Serinkanlı ve etrafınızı sakinleştirecek biçimde davranın. Yaralıyı itidalli ve süratli bir formda değerlendirin. Bilmediğiniz mevzuda müdahale etmeyin. Yaralıyı ve yakınlarını sakinleştirin. Olay yerine ulaşan sıhhat işçisine ayrıntılı ve yanlışsız bilgi verin. Yaralı ya da hastanın bulunduğu yerin gaz, elektrik vb. kaçağı üzere tehlike içerip içermediğini saptayın” tabirlerini kullandı.

Kazazedeyi kaza ortamından çıkarma

Karagöl, zelzele üzere doğal afetlerde en çok rastlanılan yaralanmalara yapılacak müdahaleleri ise şu tabirlerle anlattı:

“Kazazedeyi kaza ortamından çıkarma: Boyun tespiti yapılmalı, sıkışmanın kaldırılması için araç gereç kullanılmalı, kazazedenin ardına geçmeli, kollarını kazazedenin kollarının altından geçirmeli, kazazedeyi kolundan tutarak çekmeli, bedene saplanmış cisim varsa çıkarılmamalı.

Kanamalar

Kanın rastgele bir nedenle damar dışına çıkmasına kanama deniyor. Kanamalar her vakit tehlikelidir. Halsizlik, şok ve mevtle sonuçlanabilir. İç ve/veya dış kanama biçiminde olabilir. Temel hayat takviyesi sonrasında tedavide önceliğe sahiptir. Erişkinde 500 mililitre, çocuklarda 100-300 mililitre, bebeklerde 30 mililitreden fazla kanama (özellikle 10 dakika içinde) tehlike oluşturur. Kanamaların birden fazla 6-10 dakika içinde, damar spazmı ve pıhtı oluşumu ile durur. Acil bir durumdur ve çabucak hastaneye sevk edilmelidir.

Şokta birinci yardım

Kazazede sırt üstü yatırılmalı. Kanama ve şok ile ilgili bulgular; görünür kanama, soluk cilt, uzuvlarda soğukluk, süratli nabızdır. Ayakların altına takviye koyarak 20-30 santim kadar kaldırılmalı, yaralı (varsa pansuman ve turnike görülecek şekilde) battaniye ile sarılmalı, tıbbi yardım gelene kadar bu konum korunmalı, teneffüs ve nabız 3-5 dakika aralıklarla denetim edilmeli.

Uzuv kopması durumunda birinci yardım

Kazazede sırt üstü yatırılmalı, kazazedenin bacakları 20-30 santim kadar yükseltilmeli, turnike uygulamalı (kopan uzvun 3-4 parmak üzerine), kopan kesim pak, su geçirmez ağzı kapalı plastik bir torbaya yerleştirilmeli, kopan kesimin konduğu torba, buz içeren ikinci bir torbanın içine konmalı (kopan modül direkt buz yahut su içine konmaz), torba pak bir bez ile sarılıp yaralı ile birebir vasıtaya konmalı, üzerine hastanın isim ve soyadı yazılmalı, tıbbi üniteler müdahalenin hızlandırılması için transport esnasında haberdar edilmeli.

Dış kanama kontrolü

Kanayan yer üzerine (parmakla pak bir bez kullanılarak) baskı yapılmalı, kanama durmuyorsa el ayası kullanılarak baskı artırılmalı, kanama duruncaya kadar baskı uygulamaya devam edilmeli, birinci bez, kanla ıslanırsa üzerine ikinci bir bez koyarak (Altın kural: birinci bezi kaldırmadan) baskı yapmaya devam edilmeli, yaranın uç tarafındaki renk değişikliği ve nabız, denetim edilmeli.

Kırıklarda birinci yardım

Eklem yahut kırık bölgenin hareketini engellemek için TESPİT (sabitlenmeli) edilmeli, kırık bölgeye soğuk uygulama yapılmalı (buz uygulaması), kol ve bacaklardaki kırıklar sabitlendikten sonra kalp düzeyinden yükseğe kaldırılmalı. Bacak-diz ve ayak bileği eklemini içine alacak formda ve eşit uzunlukta iki atel seçilmeli (uzun bir tahta kullanılabilir), atel bacağın iki tarafına uygun halde yerleştirilmeli ve geniş sargı ile bağlanmalı. Uyluk-kalça ve diz eklemini içine alacak halde, biri koltuk altına uzanacak uzunlukta iki atel seçilmeli, atel bacağın iki tarafına uygun formda yerleştirilmeli, iki atel gövde seviyesinde ve bacak hizasında iki yahut üç geniş sargı kullanarak, diz düzeyinde geniş bir sargı, ayak bileğinde 8 biçimi oluşturan bir sargı ile bağlanmalı.

Omurga tespiti

Esnemeyecek kalınlıkta 1,8-2 metre uzunlukta ve en az 70 santim genişliğinde sert gereç seçilmeli (tahta, kapı yahut merdiven), tahta, katlanmış bir battaniye ile kaplanmalı, boyun, bel ve dizlerin gerisi yumuşak gereçle desteklenmeli, başı desteklemek için, baş altına bir kumaş halkası yerleştirilmeli, baş bir bandajla tahtaya bağlanmalı, beden, yanlarda rulo haline getirilmiş battaniyelerle desteklenmeli, ayak bileği, bacak, uyluk ve kalça sargılarla tahtaya bağlanmalı, göğüs çapraz sargılarla tahtaya bağlanmalı.

Yanık durumunda yapılacaklar

Yanan bölge üzerine bol su dökülmeli, yanan bölge üzerindeki elbiseler (giysiler) keserek, sıyırmadan çıkarılmalı, yanan bölge üzerindeki içi su dolu kabarcıklar patlatılmamalı, yanan bölge üzerine, su dışında (salça, diş macunu, yoğurt, patates vb.) rastgele unsur sürülmemeli.

Donmada birinci yardım

Deri soğuk ve soluk, beden ısısı çok düşerse; kan damarları çok gevşer ve cilt kızarır. Soğuk kan kalbe sarfiyat ve kalbin durmasına yol açar; bilhassa baş, yüz, el ve ayaklar düzgün korunmalıdır. Hastayı kapalı ve ılık yere taşıyınız, ıslak ve donmuş elbiseyi çıkarınız, baş dahil battaniyeye kundak üzere sarınız, masaj katiyen yapmayınız; hafif donuklarda birinci yardım; hasta ılık yere götürülür, ayakkabı, çorap çıkartılır, el ve ayak kurutulur. Şayet kişi bilinçsiz ise; teneffüs ve kalp denetim edilir, şayet alınamıyorsa kalp-akciğer canlandırma yapılmalıdır, bilinçsiz, ancak kalp ve teneffüs varsa; mutlaka ağızdan bir şey verilmemelidir, şuuru yerinde ise; moral verilmelidir, kol ve bacaklarını hareket ettirmesi söylenilmelidir, altın kural ise uyutmayın, konuşturunuz. 20 derecelik ortama alınız ve kademeli olarak ortamı ısıtınız.”