Sarsıntının tesirini yüzde 80 azaltan izolatörler can ve mal kaybını önlüyor: İnşa maliyetini yalnızca yüzde 10 artırıyor

Sarsıntılardan sonra yine gündeme gelen sismik izolatörler hakkında açıklamalarda bulunan ESTÜ Sismik İzolatör Test Laboratuvarı sorumlusu Prof. Dr. Gökhan Özdemir,” Toplumsal medyada bu işin çok değerliye mal olacağı ile ilgili tabirler yer alıyor. Aslında bu durum hiç de bu türlü değil” dedi.

Kahramanmaraş’ta meydana gelen 7.7 ve sonrasında yaşanan 7.6 büyüklüğündeki zelzeleler 10 vilayette büyük bir yıkım meydana getirirken, sarsıntı hasarını yüzde 80 oranında azalttığı bilinen sismik izolatörler tekrar gündeme geldi. Zelzeleye sağlam yapı tasarımı yaklaşımlardan birisi olan sismik izolasyon formülünün sarsıntı anında nasıl çalıştığını, izolasyon sisteminin maliyetinin ve eski binalara nasıl izolasyon yapıldığı hakkında açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Gökhan Özdemir,” Sarsıntı tehlikesinin yüksek olduğu bölgelerde sismik izolasyon metodunun kullanılması için sıfırdan bir yapı inşa edilmesine gerek yok” dedi.

“Hasardan bahsetmek üzere bir durum yok”

ESTÜ Sismik İzolatör Test Merkezi sorumlusu Prof. Dr. Gökhan Özdemir, her bir zelzelenin frekans aralığı olduğunu söyleyerek, inşa edilen yapıların bu frekans aralıkları göz önünde bulundurularak tasarlanması hainde zelzelenin yıkıcı tesirlerini asgarî düzeye ineceğini belirtti. İzolatörlerin binaların titreşim dönemlerini uzatarak zelzele hareketinde hasara yol açan enerjiyi boşalttığını söz eden Özdemir,” Titreşim aralığına taşıyarak binalarımızda rastgele bir hasar olmasının önüne geçmeye yarıyor bu yöntem” dedi. Sismik izolasyonun binaları nasıl sarsıntıdan koruduğuna da değinen Özdemir,” Temel düzeyinde üst yapı ile temel ortasına yerleştirilen bir ekip yapısal gereçler kullanılarak gerçekleştiriyor. Bu yapısal gereçlerin iki tane temel prensipte özelliği var. Birincisi üst yapıya nazaran rejitliği yani esnekliği daha düşük olacak. Bu sayede zelzele sırasında üst yapı rastgele bir hareket yapmadan büsbütün daha esnek olan üst yapıya nazaran bu gereçlerin hareket etmek prensibine dayanır bu sistem. Bu sayede biz üst yapıdaki mesken sahipleri olarak titreşimleri çok düşük düzeyde hissederiz. Hasardan esasen bahsetmek üzere bir durum yok. Büsbütün hem binayı koruyor hem de içindekileri koruyor” tabirlerini kullandı.

Eskiden yapılmış binalar için de kullanılabilir

Deprem tehlikesinin yüksek olduğu bölgelerde sismik izolasyon usulünün kullanılması için sıfırdan bir yapı inşa edilmesine gerek olmadığının altını çizen Özdemir,” Mevcut yapılara da alışılmış ki birtakım kriterler var. Örneğin bunlardan bir tanesi beton dayanımının makul bir düzeyin üstünde olması geliyor. Mevcut yapılarda da sismik izolasyon usulü bir güçlendirme formülü olarak da kullanılabilir. Hatta şöyle de bir durum var İstanbul’dakiler bilir, Marmara Başıbüyük Eğitim ve Araştırma Hastanesi aslında dünyanın en büyük sismik izolasyonlu yapı güçlendirmesine konut sahipliği yapıyor. Bu yapı tüm kolonları tek tek kesilerek gerekli güçlendirme süreçleri yapıldıktan sonra ortalarına sismik izolatörler yerleştirmek suretiyle bina şu an sismik izolasyonlu bir yapı olarak hizmet sunmakta. Bu dünyanın en büyük sismik izolasyon prosedürüyle güçlendirilen yapısı tıpkı vakitte. Bunun dışında hem tarihi yapılarda hem de mevcut konut binalarında sismik izolasyon usulü bir güçlendirme formülü olarak tercih edilebiliyor. Yeniden bunların en hoş örneği İstanbul’da Moda’da Küme Apartmanı bu çok biliniyor. İsmi de çok zikredildi, bu bina mevcut yapı sismik izolasyon yoluyla güçlendirildikten sonra kullanımına devam ediyor. Bu dediğim üzere konutlarda da tercih edilmesi mümkün olan bir yöntem” diye konuştu.

“Sosyal medyada bu işin çok değerliye mal olacağı ile ilgili sözler yer alıyor. Aslında bu durum hiç de bu türlü değil”

Sismik izolatör maliyetlerinin çok katlı binalar için neredeyse yüzde 5 ve 10 ortasında değişen sayılarla yapılabildiğini söz eden Prof. Dr. Gökhan Özdemir, “Özellikle toplumsal medyada bu işin çok değerliye mal olacağı ile ilgili sözler yer alıyor. Aslında bu durum hiç de bu türlü değil. Kaba inşaatın bir oranı olarak vermek gerekirse standart bir konut yapısında diyelim ki 5 katlı bir bina olsun. Bu 5 katta binanın kaba inşaatının yüzde 10 artış olacak halde bu eserleri kullanabiliriz. Tabi unutulmasın binamızın boyutu büyüdükçe bu maliyetler çok daha aşağı düzeylere düşüyor. Örneğin bir hastane özelinden konuşacak olursak kaba inşaatın yüzde 3’üne kadar düşebilen bir orandan bahsedebiliriz. Dediğim üzere yüzde onluk bir oran standart 5 katta bir yapı için temsil edici olacaktır. Burada olağan temel soru şu sarsıntısı yaşadık. Çok büyük can kayıpları var yıkımlar oldu ve her şeyi kaybettik artık sanki yüzde 10 bu kayıplarımızla ölçülebilecek bunları karşılayabilecek bir paha mi? Bunu sorgulamamız gerekiyor” formunda konuştu.

Türkiye’deki 100 yapıda sismik izolasyon kullanılıyor

Özdemir, zelzeleden sonra Türkiye, Japonya karşılaştırmasının tekrar gündeme geldiğini belirterek şöyle dedi: “Yaşadığımız bu zelzelelerle aslında şu an haklı olarak bizim üzere emsal depremselliğe sahip öteki ülkelerle kıyaslama yapılıyor şu an gündemde. Örneğin en ön plana çıkan ülkelerden birisi de Japonya şu an doğal olarak. Japonya ile Türkiye’yi kıyaslarken bu işi Japonlar nasıl oldu da başardı ve biz Türkler Bunu bir türlü başaramıyoruz üzere bir tartışma var şu an gündemde. Artık bunu cevaplarken aslında iki ülkede neler oluyor kısaca bunlardan biraz bahsedelim Japonya’da sismik izolasyonlu yapıların kullanımı bundan 50 yıl öncesine kadar geriye gitmekte ve toplamda 11 binin üzerinde sismik izolatörlü yapıdan bahsedebiliriz Japonya’da. Türkiye’de bu işin kullanımı ne vakit başladı diyecek olursak. 25 yıllık bir geçmişe gidebiliriz lakin bu 25 yıllık geçmiş dediğimiz vakit aslında çok az sayıda uygulamayla başlayan ve sonrasında 2010’lı yıllara geldiğimizde biraz daha ivmelenerek toplamda şu an şimdiki olarak 100 sayısına ulaşmış durumdayız sismik izolasyonlu bina sayısında. Bu binaların da büyük bir ekseriyeti yüzde 75’in üzerindeki kısmı hastanelerden oluşmakta. Vurgulamak gerekirse, acil durumlarda hepimizin koştuğu yerler yaralı olarak müdahale edilmesi gereken tekrar yerler hastaneler. Artık hastanelerimiz şayet sarsıntı sonrasında hasar görürse ve müdahale edemez hale gelirse o vakit o binanın ayakta durmasının dediğim üzere manası yok. O vakit o binayı korumakla birlikte binanın fonksiyonunu de korumak gerekecek.”