Sarsıntıyla ilgili Eskişehir kamuoyundaki tartışmalar konusunda açıklama

Eskişehir Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Vilayet Müdürü Hikmet Çelik, Eskişehir’deki binaların güzelleştirilmesi ve kentsel dönüşümleri ile ilgili yetkinin Büyükşehir Belediyesinde olduğunu söz ederek, “İzmir zelzelesi sonrasında Eskişehir Büyükşehir Belediyesi binalarda inceleme yapmadı” dedi.

Çelik, yaptığı açıklamada, ülkemizde asrın felaketi olarak isimlendirilen yıkıcı sarsıntıların akabinde Eskişehir’de mümkün zelzele ve tesirlerinin neler olacağı üzerine kamuoyunda gerçekleşen tartışmalarda bilgi kirliliği oluşmaması sebebi ile açıklayıcı, gerçek bilgileri paylaşma zarureti doğduğunu anlattı. Eskişehir’in etkin fayların bulunduğu bir coğrafyada yer aldığını belirten Hikmet Çelik, “Bunun yanında 1999 yılında meydana gelen zelzelede de görüldüğü üzere kuzey Anadolu fay çizgisinde oluşan sarsıntılar kentimizi etkileyebilmektedir. Eskişehir kent merkezi, alüvyon taban üzerinde, sıvılaşma riski taşıyan alanlarda 1970’li yıllardan bu yana sağlıklı bir gelişme göstermemiştir. Merkezde ağırlaşan konut dokusu ekonomik yetersizlik, uygun olmayan gereç kullanımı (Eskişehir Kumu gibi), mimarlık ve mühendislik hizmeti alınmaması üzere nedenlerle niteliksiz, estetikten mahrum ve afet riski altındadır. 1956 yılında 6.4 büyüklüğünde oluşan zelzeleden sonra Eskişehir merkezli bu büyüklüğe yakın bir zelzeleyle karşılaşılmamıştır. Bu yıllarda konut dokusu 3 katlıdan fazla değildir. Münasebetiyle 70’li yıllardan sonra oluşan yapı stokunun performansı hakkında yorumda bulunmak çok güçtür. Bu durum beklenen bir zelzelede ilimiz için çok önemli kayıplar oluşturacak bir felaket manasına gelebilir. Bu meyanda 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun çerçevesinde binalarının riskli yapı tespitini yaptırmak isteyen malikler, belediyelere ve Bakanlığımızca lisans verilen yetkili kuruluşlara başvurarak binalarının risk tahlilini yaptırabilirler. Hakikaten Vilayet Müdürlüğü olarak 6306 Sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 2012 yılından bugüne kadar 5 bin 269 adet binanın 6306 Sayılı Kanun çerçevesinde dönüşümünde rol aldık; kira yardımı, kredi takviyesi, vergi ve harç muafiyeti ile vatandaşlarımıza takviye olarak riskli yapıların dönüşümüne katkıda bulunduk. Kişisel olarak maliklerin 6306 Sayılı Maddeden faydalanarak yapılarını dönüştürebilmesinin yanında çeşitli kanunlar ve düzenlemeler belediyelere kentsel dönüşüm için yetkiler vermiştir. Gecekondu Kanunu, Belediye Kanunu, Büyükşehir Belediyeleri Kanunu üzere yasal düzenlemeler ile sistemsiz, afete maruz olabilecek yapılaşmaların engellenmesi ve dönüşümünü gerçekleştirmek konusunda Büyükşehir Belediyelerine asli misyon ve sorumluluklar tanımlanmıştır. Ayrıyeten yeniden 6306 Sayılı Yasa çerçevesinde öncelikle Büyükşehir Belediyesi olmak üzere mahallî yönetimler kentsel dönüşümün yapılmasında yetki ve sorumluluk almaktadır. Bu meyanda 31 Mayıs 2012 tarihinde yayımlanan 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun çerçevesinde Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından mevcut yapı stokları ve yer yapısının kıymetlendirilerek kentlerimizde riskli alanların belirlenmesi istenmiş; 8 Kasım 2012 tarihinde Eskişehir Büyükşehir Belediyesi tarafından Riskli Alan Belgesi hazırlanarak Vilayet Müdürlüğü aracılığıyla Etraf ve Şehircilik Bakanlığına sunulmuştur.” diye kaydetti.

Riskli alanların belirlenmesi

İl Müdürü Hikmet Çelik,”18 Aralık 2012 tarihinde Bakanlığımızca Büyükşehir Belediyesince hazırlanan belgede yapılan inceleme sonrasında teklif belgesinde yer alan hudutların kuzeybatı, kuzeydoğu ve güneyinde bulunan, Büyükşehir Belediyesi ve başka belediyeler tarafından da kullanılan imara temel jeolojik jeoteknik etüt raporlarında yer alan tıpkı özellikteki alanlar ile kuzeyinde yer alan ‘’zemin sıvılaşması açısından tedbirli alan-1’e’’ dâhil olan kısmın proje hudutlarına neden dâhil edilmediği sorulmuş; bu kademede Porsuk etrafının yenilenmesi olarak isimlendirilebilecek bir projenin Belediye Kanunu çerçevesinde dönüşüm kararları ile gerçekleştirilebileceği, Bakanlığımıza nitekim riskli alanları kapsayan bir projenin sunulması gerektiği belirtilmiştir. Büyükşehir Belediyesi de ismi geçen alanları kapsayan teklifini 5 Mart 2013 tarihli Büyükşehir Belediye Başkanlığınca imzalanan çalışmayla Bakanlığımıza sunmuştur. Bu teklifte, yüksek sıvılaşma riskli tedbirli alan riskli alana dâhil edilmiş, Kurtuluş Pazarı etrafında bulunan ve tekrar Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılan incelemelerde riskli bulunarak boşaltılan binalar da riskli alan çerçevesinde alınmıştır” diye anlattı.

“Sekiz mahalle riskli alan olarak ilan edildi”

Riskli alan olarak ilan edilen mahallelerde bulunan binalardaki mesken sahipleri ve kiracılara yönelik yapılan çalışmalara da değinen Hikmet Çelik, “Büyükşehir Belediyesince teklif edilen Odunpazarı ve Tepebaşı İlçe hudutlarında bulunan Mustafa Kemal Paşa, İhsaniye, Hacıalibey, Yeni Mahalle, Işıklar, Mamure, Deliklitaş ve Kurtuluş mahallelerinin bir kısmının yer aldığı sekiz mahalle ‘Riskli Alan’ olarak ilan edilmiştir. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, bunun üzerine hak sahiplerinin tespiti, hak sahipleri ile mutabakat yapılması, mutabakat ile tahliye edilen yapıların maliklerine ve kiracı yahut birebir hak sahibi olarak bu yapılarda ikamet eden yahut işyeri bulunanlara süreksiz konut yahut işyeri tahsisi ya da kira yardımı yapılması, alandaki taşınmazların, üzerindeki köhnemiş yapılar da dâhil olmak üzere, muhdesatı ile birlikte kıymet tespiti süreçleri ve dönüşüm ile oluşacak taşınmazlarının değerlemelerinin yapılması yahut yaptırılması hususlarını Büyükşehir Belediyesine devretmiştir. Bunun yanında sıra bakanlıkça motamot yahut değiştirilerek onaylanmak üzere ilan edilen riskli alana ait her tıp harita, imar planı, tasarım projesi, arazi ve arsa düzenleme süreçleri ile toplulaştırma çalışmalarının yaptırılması, alan içerisindeki yapıların tahliye ve yıktırma süreçlerinin yaptırılması bahislerinde tüm yetkileri 29 Mayıs 2013 tarihinde Büyükşehir Belediyesine vermiştir. Bunun yanında Büyükşehir Belediyesine bu alanda yapacağı plan ve proje çalışmaları için Etraf ve Şehircilik Bakanlığınca derhal 2 milyon TL hibe verilmiş ardından Büyükşehir Belediyesi İstanbul Teknik Üniversitesi ile imar planı çalışmasını yürütmüştür. Lakin 2013 yılından 2017 yılına kadar geçen müddet zarfında bakanlığımızda ya da bakanlığımıza bağlı rastgele bir ünitede sunulmuş ya da bekleyen bir durum olmamıştır. Bakanlığımızca bahis ile ilgili Büyükşehir Belediyesi görüşmeye davet edilerek süreçlerin hızlandırılması maksadıyla 9 Şubat 2017 tarihli Bakanlık Makamı Oluru ile yetki dönemi ayrıntılandırılmıştır. Yetki devranı istikametinde; hak sahipliği tespiti, hak sahipleriyle muahede yapılması, hak sahiplerine süreksiz konut yahut iş yeri ya da kira yardımı yapılması, değerleme süreçlerinin yapılması, bakanlıkça onaylanmak üzere her çeşit harita, imar planı, tasarım projesi, arazi ve arsa düzenleme süreçleri, toplulaştırma çalışmalarının yapılması, yapıların tahliye ve yıktırma süreçlerinin yapılması, alan içerisindeki taşınmazları satın alma, trampa etme, mülkiyet yahut imar haklarını öteki bir alana aktarma, kamu ve özel kesim iş birliğine dayanan yollar ile kat yahut hasılat karşılığı inşaat yapma yahut yaptırma, Kat Mülkiyeti Kanunu çerçevesinde paylaştırma, hisselere ayırma yahut birleştirme, kamulaştırma, kararlara katılmayan 1/3 azınlığın paylarının satışına ait iş ve süreçleri yapma, başka maliklerce alınmaması durumunda belediyece satın alınması hususlarında Büyükşehir Belediyesi yetkilendirilmiştir. Vatandaşlarımızın hak kaybına uğramasının önüne geçebilmek gayesiyle bir tek plan kabul yetkisi Etraf ve Şehircilik Bakanlığında kalmıştır. Bununla birlikte Büyükşehir Belediyesinin çalışmalarını kolaylaştırmak gayesiyle riskli alan içerisinde bulunan 8 adet hazine taşınmazı da Etraf ve Şehircilik Bakanlığınca Büyükşehir Belediyesine devredilmiştir” diye anlattı.

“Yoğun yapılaşmayı yüzde 33 arttırmıştır”

Büyükşehir Belediyesinin ağır yapılaşma alanlarının bulunduğu bölgeleri yüzde 33 daha ağırlaştırdığına dikkat çeken Çelik, “Büyükşehir Belediyesi 1/5000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1000 ölçekli uygulama imar planı teklifini kıymetlendirilmek üzere Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na sunmuştur. Lakin bu plan teklifleri İmar Kanunu ve ilgili yönetmelikler ile planlama unsurları dikkate alınmadan; bilhassa birçok kurum görüşü alınmadan hazırlanmış olduğundan Etraf ve Şehircilik Bakanlığı eksikleri Büyükşehir Belediyesine ve kurum görüşü eksik olan kurumlara dağıtımlı yazı ile derhal bildirmiştir. Yapılan plan ile konut ünitesi 5 bin 28’den 6 bin 758’ e çıkarılmış, toplam konut alanı 530 bin 205 metrekareden 705 bin 099 metrekareye yükseltilmiştir. İşyeri 221 bin 860 metrekareden 289.235 metrekareye, otel 33 bin 714 metrekareden 47 bin 303 metrekareye, 632 metrekarelik anaokulu, 3 bin metrekarelik kültür tesisi alana eklenmiştir. Toplam inşaat alanı 792 bin 779 m2 ‘den 1 milyon 057 bin 889 metrekareye çıkmıştır. Bu meyanda zati ağır bir yapılaşma olan alanda yüzde 33 daha fazla yoğunluk eklenmiştir. Plan çerçevesinde tasarım esasen binaların ağır olduğu bölgede, daha ağır bir yapılaşma ortaya çıkarmıştır” sözlerini kullandı.

“Büyükşehir vatandaşlarla muahede sağlayamamıştır”

“Büyükşehir Belediyesince hazırlanan projede, hak sahibi olan vatandaşların üçte ikisi ile Büyükşehir Belediyesi muahede sağlayamamış, yani vatandaşımız projeyi kabul etmemiş, münasebetiyle geriye kalan üçte birlik muahedeyi kabul etmeyen hak sahipleri ile ilgili kamulaştırma süreçleri de gerçekleştirilememiştir” diyerek açıklamasını sürdüren Çelik, hususla ilgili şu bilgileri verdi:

“Can ve mal güvenliğini temin edecek halde dönüşümün sağlanması süreci tamamlanmamıştır. En son gelinen süreçte hazırlanan imar planlarının eksikliklerinin giderilmesi ve proje dâhilinde hak sahiplerinin en az üçte iki ekseriyet ile ne yapılacağının, neye karşılık ne alınacağının açık olduğu bir mutabakat yapılması konuları tamamlanmamıştır. Bu meyanda Bakanlıkta imar planlarının beklemesi üzere bir durum kelam konusu değildir. Riskli Alan içerisinde bulunan bir parsel sahibinin çeşitli münasebetler ile Riskli Alanın iptali ile ilgili şahsî başvurusu üzerine 3 Ekim 2018 tarihinde Danıştay Ondördüncü Dairesi Yürütmeyi Durdurma Kararı vermiştir. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’ nun 7 Kasım 2019 tarih ve 2019/5324 numaralı Kararı ile dava konusu sürecin iptali tarafında verilen kararın kesin olarak onanması kararı verilmiş olup karar yalnızca davacıya ilişkin bağımsız kısmın bulunduğu taşınmaz tarafından karar söz ettiğinden Riskli Alan statüsü devam etmektedir. Kamuoyuyla paylaşılan Riskli Alanın iptal edildiği bilgisi yanlışsız olmayıp Büyükşehir Belediyesine iptalin sadece sahibi tarafından müracaatta bulunulan parseli kapsadığı defaten yazı ile bildirilmiştir. Bu süreç içerisinde Riskli Alan sonları içinde yer alan bir kısım alan 20 Haziran 2019 tarihinde Belediye Kanunun 73. Hususu çerçevesinde Porsuk-1 ve Porsuk-2 Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı olarak Büyükşehir Belediye Meclisince ilan edilmiş, 12 Temmuz 2019 tarihinde Porsuk-2, 14 Kasım 2019 tarihinde Porsuk -1 imar planları tekrar Büyükşehir Belediye Meclisince onanmıştır. Fakat bu projelerde de net bir ilerleme kelam konusu olmamıştır. Yukarda açıklanan bilgi, evrak ve kronolojiden anlaşılacağı üzere Bakanlığımız üzerine düşen misyon ve sorumlulukları derhal yerine getirmiş olup ilimiz merkezinde yer alan Riskli Alan çalışmalarında yapılan yetkilendirmeden de anlaşılacağı üzere tüm sorumluluk Büyükşehir Belediye Başkanlığı uhdesindedir. Bunları yanında 2016 yılında hazırlanan 1/25000 ölçekli nazım imar planları, mevcut konut dokusunu yalnızca “mevcut” olarak ele almış, bu dokunun ne kadar sağlıklı olduğu, dönüşüm muhtaçlığının ne kadar olacağı üzere konulara hiç değinilmemiş, 1/25 000 ölçekli nazım imar planı bu duruma duyarsız kalmıştır. Ayrıyeten 1/5000 ölçekli olarak hazırlanan revizyon nazım imar planı da yalnızca Belediyelerin kamulaştırmasız el atma davalarından kurtulabilmesi maksadını taşıyan adeta plan değişikliklerinin topluca yapılması içeriğinde olan bir seviyede kalmıştır. Büyükşehir Belediyesi tarafından kamu kaynakları tüketilerek hazırlanan bu planlar afet gerçeğine duyarsız kalmıştır.”

“İzmir sarsıntısı sonrasında Büyükşehir Belediyesi binalarda inceleme yapmadı”

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Eskişehir Vilayet Müdürlüğü tarafından İzmir’de yaşanan sarsıntı sonrasında ilçe belediyeleri ile büyükşehir belediyesinden binaların incelenmesi talebinde bulunduklarını söz eden Çelik, Büyükşehir Belediyesinin bu bahis hakkında bir çalışma yapmadığını belirtti.

Konuyla ilgili açıklamanın devamında ise Çelik, şu sözlere yer verdi:

“Bunların yanında 2020 yılında meydana gelen İzmir sarsıntısı sonrasında binaların can ve mal güvenliği açısından incelenmesi tüm belediyelerden istenilmiş, Büyükşehir Belediyesince bu konuyla ilgili bir çalışma yapılmamıştır. Bugün yapılmaya çalışılan binaların incelenmesi süreci 1999 zelzelesinden bu yana vaktinde yapılsaydı konut stoku bilgileri oluşturulabilecek ve tüm bu planlarda kullanılabilmesi ile dönüşümün nasıl olabileceği, hangi alanların bu niyetle kullanılabileceği üzere manalı hareketler, plan kararları oluşturulabilecekti. Lakin maalesef bu bilgileri içermeyen bir planlama anlayışı ortaya konmuştur. Bugün sarsıntıdan kurtulabilmiş vatandaşlarımız için adeta bir yuva haline gelen yurtlarımız, Büyükşehir Belediyesinin açmış olduğu yıllar süren dava süreçlerinden sonra 4 yılı aşkın bir vakit kaybı sonrasında yapılabilmiştir. Ayrıyeten kent merkezinde rastgele bir afet anında bir toplanma alanı fonksiyonu görecek Millet Bahçesi yeniden belediyelerin engellemeleriyle karşılaşmış, kentin en beğenilen yerinde oluşturulabilecek olan bu açık alan bile dava konusu edilmiştir. İlerleyen vakitlerde bu cins kamu yatırımlarının önüne pürüz konulmaması, kamu kaynakları kullanılarak hazırlanan planların sarsıntı ve afet gerçeğini ele alarak dönüşüm imkânları sağlanması, mahallî yönetimlerin merkezdeki riskli alan dâhil, dönüşüm ve afetler karşısında yetki, vazife ve sorumluluklardan kaçmadan, öbür kurumları suçlamadan hareket etmesi ümidiyle tüm gerçekleri kamuoyunun dikkatine hürmetlerimizle sunarız.”