Zelzele sonrasında enfeksiyon hastalıkları görülebilir

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kısmı Uzmanı Dr. Doğaç Uğurcan, zelzele sonrası enfeksiyon gelişimini kolaylaştıran faktörler olduğunu belirterek, “Enfeksiyonun gelişmesini sağlayan faktörler insanların yaşadığı sarsıntı ve onun oluşturduğu gerilim, hijyen eksikliği ve etraf kurallarının olumsuzluğudur” dedi.

Deprem sonrası periyotta çeşitli enfeksiyonlar gelişebiliyor ve zelzeleden kurtulan afetzedeler enfeksiyondan ötürü hayatını kaybetme riski taşıyor. Bu bahiste açıklamalarda bulunan Medicana Konya Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kısmı Uzmanı Dr. Doğaç Uğurcan enfeksiyon gelişimini kolaylaştırıcı üç faktörden bahsetti. Dr. Doğaç Uğurcan, “Enfeksiyonun gelişmesini sağlayan bu faktörler insanların yaşadığı zelzele ve onun oluşturduğu gerilim, hijyen eksikliği ve etraf koşullarının olumsuzluğudur. Sarsıntıdan etkilenen insanların plansız bir halde kalabalık oluşturacak halde kamplarda barındırılmaları sırasında yaşanan yiyecek ve pak su yetersizliğine bağlı enfeksiyon da gelişebilmektedir. Sarsıntı sonrasında değişik periyotlarda değişik enfeksiyonlara maruziyet olabilmektedir” dedi.

Doğaç Uğurcan, sarsıntıda gelişebilecek enfeksiyonların evrelerini sıralayarak, “Evre 1: Zelzele esnasında (0-4. gün): Afetle ilgili yaralanmaların birinci tedavisinin yapıldığı devirdir. Yaralanma bölgesinde gelişebilen deri ve yumuşak doku enfeksiyonları tespit edilebilir. Evre 2: Sarsıntı sonrasında (4. -30. günler): Bulaşıcı hastalıkların birinci ortaya çıkabileceği devirdir. Bu periyotta besin kaynaklı ve/veya su kaynaklı ishal üzere enfeksiyonlar yahut damlacık yoluyla bulaşan grip, nezle üzere enfeksiyonlar görülebilmektedir. Evre 3: Güzelleşme yahut olağana dönüş periyodu (30. gün ve sonrası): Uzun kuluçka müddeti olan enfeksiyonların ve kronik enfeksiyonların bariz hale gelebileceği periyottur. Bu devirde, afet bölgesinde endemik (yaygın) olan bulaşıcı hastalıklar, afetten etkilenen beşerler ortasında salgına neden olabilir” tabirlerini kullandı.

Dr. Uğurcan, “Afetlerden sonra çok sayıda insanın meskenlerinden çıkması ve yer değiştirmesi, depremzedelerin endemik olmayan bir bölgeden endemik bir bölgeye taşınmaları, toplu hayat alanlarının çok kalabalık olması, çok yağmur sonrasında dingin su birikintilerinin olması, pak su kaynaklarının azalması ve/veya kirli su kullanımına bağlı yetersiz hijyen uygulamaları, sineklerin çok çoğalması, yetersiz beslenme, aşılanmanın yetersizliği ve yaşanılan travmanın oluşturduğu yaralanmalar belirtilen enfeksiyonların süratle yayılmasına sebep olabilmektedir” halinde konuştu.

“Depremzedelerde yüzde 67.2 oranlarına varan enfeksiyon gelişebilmektedir”

Uğurcan sarsıntıdan sonra gelişebilecek olası enfeksiyonların sebeplerini açıklayarak, “Göçük altında kalan insanların bedenlerinin tamamının yahut bir kısmının ezilmesi ve baskıya maruz kalması sonucunda ezilme sendromu gelişebilmektedir. Bu durumda kaslarda ödem, şok, böbrek yetmezliği, kalp ve teneffüs yetmezliği olabilmektedir. Açık yaraların varlığı, kas kemik ezilmeleri ayrıyeten depremzedenin göçük altında uzun mühlet kalması bu riski artırmaktadır. Afetzedelerde gelişen organ yetmezliği ve beslenme bozukluğuna bağlı bağışıklık sistemi etkilenmekte ve bunun sonucunda da kollayıcı misyonunda azalmalar olmaktadır. Tüm bu sebeplerle depremzedelerde yüzde 22.8-yüzde 67.2 oranlarına varan enfeksiyon gelişebilmektedir. Bu enfeksiyonların yarısından fazlası ise yara yeri enfeksiyonu halindedir. Tetanoz, aşılanması yapılmamış yahut eksik yapılmış bireylerde gelişebilecek en kıymetli enfeksiyonlardan biri olup 2004 yılında Endonezya zelzelesi ve akabinde tsunami sonrası ve 2005 yılında olan Pakistan zelzelesinden sonra tetanoz olaylarında artış olmuş, hadise görülme oranı yüzde 18’e kadar çıkmıştır. Pek çok çalışmada bu hasta kümesinde Acinetobacterbaumannii yahut Pseudomonasaeruginosa üzere dirençli Gram negatif bakterilere bağlı yara enfeksiyonları bildirilmiştir” dedi.

“Kalabalık barınma kampları ve soğuk hava riski artırır”

Afetzedelerin kaldığı barınma kamplarında yaşanan enfeksiyonlara bağlı ölümlerde en kıymetli nedenin ishal olduğunu ve ölümlerin yüzde 40’ına sebep olduğunu söyleyen Uğurcan, “İshal ekseriyetle kalabalık, hijyen kurallarının tam sağlanamadığı barınma kamplarında gelişebilmektedir. Afet kaidelerinde su şebekelerinin hasarlanması nedeniyle suya erişimin azalması ve/veya suyun kanalizasyonla kirlenmesi sıklıkla yaşanan değerli bir problemdir. Ortak kullanılan su depolarının yahut yiyecek hazırlamada kullanılan tencere ve kazan kullanımına bağlı, sabun eksikliği ve kirlenmiş besin tüketimine bağlı geliştiği bildirilen ishal hastaları mevcuttur. Bildirilen ishal etkenleri ortasında Salmonellaentericaserotypeparatyphi A, Vibriocholerae, norovirüs olduğu tespit edilmiştir. Sarsıntılardan sonra, kanalizasyon sisteminin çökmesi durumunda yahut atık suların atılımı ile bozukluk olduğunda yahut pak içme suyuna ulaşımda zorluklar olması durumunda Hepatit A ve Hepatit E hadiselerinde da artışların olduğu da bildirilmiştir. 5-6 yaş çocuklarda afet sonrası gelişen ölümlerin yaklaşık yüzde 20’sinden akut solunumsal hastalıklar sorumlu olup, zatürre ölümlerinin genelinde neden olarak tespit edildiği bildirilmiştir. Kalabalık ortamlar, havalandırma kurallarının makus olması, berbat beslenme, kalabalık barınma kampları ve soğuk hava riski artırır. İçinde bulunduğumuz mevsim kaideleri ve depremzedelerin barındığı kampların kalabalıklığından ötürü influenza ve günümüzde SARS Co-V2 salgınlar oluşabilir. Depremzedeler içerisinde aşısız hassas bireylerin çok olması durumunda kızamık salgınları da görülebilmektedir. Pakistan sarsıntısından sonra, depremzedelerin yaşadığı kalabalık kamplarda gelişen 400 den fazla kızamık hadiseleri bildirilmiştir. Hijyen koşullarının kötülüğünü, tıbbi yardıma ulaşımın zahmetine ve hasta şahıslar ile sağlam bireylerin birbirlerine çok yakın yatırılmasına bağlı dünya çapında daha evvelki afetlerde menenjit salgının da çıkmış olabileceği belirtilmektedir. Ayrıyeten kalabalık ortamlarda hijyen eksikliği, yetersiz su tüketimi ve birebir yatağı kullanma üzere faktörlerin sonunda saç bitlenmesi gelişebileceği de akılda tutulmalıdır. Bölge koşulları, iklimi ve mevsimi nedeniyle sivrisineklerde artış devri olduğunda sıtma olaylarında artışa dikkat etmek gerekir. Sellerin neden olduğu dingin su ve süreksiz barınaklarda ömür, sivrisinek ısırma sıklığında artışa yol açıp, sıtma bulaş döngüsünün kolaylaşmasına neden olabilir” halinde konuştu.

“Temiz suya erişim önemlidir”

Depremden sonra afetzedelerin yerleştirilmesi için düzgün planlama yapılması gerektiğini vurgulayan Uğurcan, “Kurulacak barınma kamplarının yeri, su kaynaklarına yakınlığı, seyyar kurulacak tuvalet ve banyoların bu su kaynaklarına uzaklığı güzel planlanması gerekmektedir. Bunun yanı sıra pak suya erişim değerlidir. Pak su varlığı ile bir arada hijyen kurallarına uyulmasıyla su yolu ile bulaşabilecek enfeksiyon hastalıklarının önlenmesi mümkün olacaktır. Ayrıyeten paklığın sağlanması bu basamaktaki kıymetli basamaklardan biridir. Öteki basamaklar ise çöplerin uzaklaştırılması, su ve besin hijyeni, kâfi beslenme, aşılama, şahsî hijyen (el yıkama), cibinlik kullanımı, hasta şahısların izolasyonu, yara bakımı ve tüm toplumun bu mevzuda eğitimi olarak sayılabilir. Sarsıntılar tarih boyunca daima olmuş ve daima olacaktır. Doğal afetin kendisi enfeksiyon kaynağı olmasa bile neden olduğu durumlar, gelişen aksilikler sonucu depremzedelerde enfeksiyonlar gelişebilmektedir” diye konuştu.