Sarsıntı sonrası “normal“ yaşama nasıl dönebiliriz

Sarsıntı sonrası günlük hayata dönüşte olağanlaşma süreci ile ilgili değerlendirmelerde bulunan Ruh ve Hudut Hastalıkları Uzmanı Dr. Ecem Çelik, “Travmatik olaylardan etkilenme hali birçok faktöre bağlıdır. Bu sebeple hepimizin ‘yeni normali’ kendince olacaktır” dedi.

Afetlerin ferdî ve kitlesel tesirlerini olduğunu ve böylesi büyük tablolarda olağanlaşma sürecinde ruhsal sıhhatin da çok kıymetli olduğunu vurgulayan Medicana Sıhhat Kümesi Ruh ve Hudut Hastalıkları Uzmanı Dr. Ecem Çelik, “Travmatik olaylardan etkilenme halimiz kişilik özelliklerimiz, zorluklarla baş etme biçimimiz, ruhsal esnekliğimiz, daha evvel travmatik bir olaya maruz kalıp kalmamış olmamız üzere birçok faktöre bağlıdır. Bu sebeple hepimizin ‘yeni normali’ kendince olacaktır. Bir kısmımız yaşananları inkar ederek, bir kısmımız işine daha fazla sarılarak, bir kısmımız kent, ülke, iş üzere esaslı değişikliğe giderek bir kısmımız da alınabilecek tedbirler ile ilgili adımlar atıp rutin hayatına devam ederek bu süreci geçirecektir” dedi.

Afetin, beşerler için fizikî, ekonomik ve toplumsal kayıplar ortaya çıkaran, insanın olağan yaşantısını ve aksiyonlarını durduracak yahut aksamaya uğratacak, imkânların yetersiz kaldığı olaylar olarak tanımlandığını belirten Psikiyatri Uzmanı, Dr. Ecem Çelik, “Bir olayın afet olarak nitelendirilebilmesi için insanları yahut insanların hayatını sürdürdüğü çevreyi tesirli biçimde etkileyecek kadar büyük olmalıdır. Buradan yola çıkarsak afet bir olaydan çok bir olayın doğurduğu sonuçtur. Afetler kitlesel can ve mal kaybına neden olur. Zelzeleler, muhakkak bir coğrafyada apansız ortaya çıkan hem ferdî hem de kolektif gerilime sebep olan ve değerli yıkım, kayıp ya da yaralanmalara yol açan olaylardır. Bu cins bir yaşantıya direkt maruz kalmasalar da bireylerin yakınlarının, sevdiklerinin maruz kalması ya da başkalarının olumsuz yaşantılarına tanıklık etmeleri halinde de travmatik bir olayla karşı karşıya kalındığı kabul edilir. Şahit olmak da en az direkt yaşamak kadar yıpratıcı olabilir“ formunda konuştu.

Travma sonrası günlük hayata dönmek

Toplumsal ve ferdî tesirleri bu kadar büyük olan travmalar sonrasında toparlanmanın ya da güzelleşmenin yaşanılan şeyleri unutmak manasına gelmeyeceğini, lakin bu türlü bir olay sonrası biz insanların kendimizi tekrar inançta hissetmeye ya da mümkün mertebe hayatta birtakım şeylerin denetimimizde olduğunu deneyimlemeye gereksinimimiz olduğunun altını değerle çizen Uzm. Dr. Ecem Çelik, “Travmayı ruhsal ve bedensel bütünlüğümüzü bozan beklenmedik bir durum olarak tanımlıyoruz. O yüzden olağana dönebilmemiz için öncelikle kendimizi inançta hissetmeye ve birtakım şeyleri denetim edebildiğimizi yaşantılamaya muhtaçlığımız olduğunu düşünüyorum. Travmatik olaylardan etkilenme formumuz kişilik özelliklerimiz, zorluklarla baş etme halimiz, ruhsal esnekliğimiz, daha evvel travmatik bir olaya maruz kalıp kalmamış olmamız üzere birçok faktöre bağlıdır. Bu sebeple hepimizin “yeni normali” kendince olacaktır. Bir kısmımız yaşananları inkar ederek, bir kısmımız işine daha fazla sarılarak, bir kısmımız kent, ülke, iş üzere esaslı değişikliğe giderek bir kısmımız da alınabilecek tedbirler ile ilgili adımlar atıp rutin hayatına devam ederek bu süreci geçirecektir. Nasıl ki bir kazadan sonra önceliğimiz kazazedeyi inançlı bir alana taşımaksa şu anda kendimize de yapmamız gereken öncelikli ruhsal birinci yardım inançlı ömür alanımızı tekrar oluşturmaktır. Sarsıntıyla birlikte en temel gereksinimlerimizden olan ‘güvenli hayat alanı’ elimizden alınmış durumda. Zihnin kendini inançta hissetmeden olağanlaşma sürecine girmesini bekleyemeyiz, bu fakat süreci inkar etmemizle birlikte olur” dedi.

Normalleşmenin birinci adımı adaptasyon

Normale dönmemizin adım adım olup, vakte yayılacağını belirten Dr. Ecem Çelik, “Eski hayatımız çabucak geri dönmeyecek. Hatta toplumsal hayatımız, mesken ve iş hayatımız, alışkanlıklarımız değişmek zorunda kalabilir. Yapılacak değişiklikler yavaş yavaş hayatımıza yerleşecek, bu nedenle yaşayacağımız adaptasyon sorunu bu sürecin başında bizi zorlayacak ancak vakitle bu sorunun üstesinden geleceğiz. Bu süreçte adapte olabilme adımlarında da elbette sorun yaşayabiliriz. Zira ne yapılacağına dair bilgi sahibi olunmayan, yeni deneyim edilene durum ve olayların oluşturacağı panik ve telaş durumu yaşayabiliriz. Kişi bu his durumunda ne yapacağını şaşırabilir, panikleyebilir ve meseleleri çözmek için bulabileceği alternatif yolları gözden kaçırabilir. Bu nedenle adaptasyon sorunu bir ’sorun’ olarak isimlendirilir, kişi o ruh halinde fonksiyonsuz hale gelir” tabirini kullandı.

Kaygı aslında gerekli bir duygudur

Kaygının ömrümüze devam edebilmemiz için gerekli bir his olduğunu belirten Ecem Çelik, “Kaygı sayesinde tehlikeyi tanır tedbir alırız, unutarak telaşımızı yönetirsek iyileşemeyiz ve yineleyici travmalara daha açık hale getiririz kendimizi. Evet, şahit olduğumuz sarsıntılar sonrasında kaygılanmalıyız, yaşadığımız binaları gözden geçirmeliyiz, olası sarsıntı anında yapabileceklerimizle ilgili konuşmalıyız, eğitim almalıyız. Lakin yapan adımlar atabilmek için de olabildiğince sağlıklı bir zihne gereksinimimiz var. Sağlıklı bir zihne kavuşmanın yolu da kederimizle, öfkemizle, çaresizliğimizle birlikte, hissettiğimiz hisleri yok saymadan kendimize alan açmaktan geçiyor. Yaşadığımız binaların güvenirliğinden emin olup, mümkün sarsıntıda yapabileceklerimizle ilgili bilgilenip olabildiğince inançlı alanımıza kavuştuktan sonra kendimize alan açmaya da hayattan keyif aldığımız aktivitelerimize geri dönerek başlayabiliriz. Açık havada yürüyüş yapmak, müzik dinlemek, kültürel aktivitelerde bulunmak, sevdiklerimizle muhabbet etmek, dertleşmek, hislerimizi kelamlı yazılı lisana dökmek, ertelediğimiz isteklerimizle ilgili adımlar atmak bu süreçte bize yardımcı olabilir” formunda konuştu.